سیر تا پیاز سیب‌زمینی (بررسی آفات)

مقدمه‌

سیب‌زمینی یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی در جهان است که نقش اساسی در تأمین امنیت غذایی بسیاری از کشورها دارد. این گیاه به دلیل ارزش تغذیه‌ای بالا، مصرف گسترده در صنایع غذایی و توانایی رشد در شرایط متنوع اقلیمی، در بسیاری از مناطق دنیا کشت می‌شود. با این حال، تولید سیب‌زمینی با چالش‌های مختلفی مواجه است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها آفات کشاورزی است.

آفات سیب‌زمینی شامل حشرات، کنه‌ها، و… هستند که می‌توانند در مراحل مختلف رشد این محصول، از جوانه‌زنی تا برداشت و حتی در دوره انبارداری، خسارات شدیدی وارد کنند. این آفات نه‌تنها کمیت محصول را کاهش می‌دهند، بلکه با تأثیر بر کیفیت غده‌ها، ارزش بازاری آن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند. علاوه بر این، برخی آفات می‌توانند ناقل بیماری‌های ویروسی و قارچی باشند که خسارت‌های ثانویه به مزرعه وارد می‌کنند.

مدیریت آفات سیب‌زمینی نیازمند شناخت دقیق گونه‌های مختلف آفات، چرخه زندگی آن‌ها و شرایط محیطی مؤثر بر فعالیتشان است. استفاده از روش‌های مدیریت تلفیقی، شامل پیشگیری، کنترل بیولوژیکی و استفاده بهینه از سموم شیمیایی، می‌تواند به کاهش خسارت و حفظ بهره‌وری محصول کمک کند. با توجه به اهمیت اقتصادی سیب‌زمینی، بررسی و کنترل آفات این محصول از اولویت‌های کشاورزی پایدار محسوب می‌شود.

 

بید سیب زمینی (Potato Tuber Moth)

آفت بید سیب زمینی یا همان کرم بید سیب‌زمینی با نام علمی Phthorimaea operculella یکی از آفات مهم و مخرب در مزارع سیب‌زمینی است که می‌تواند باعث خسارت زیادی به غده‌ها و ساقه‌ها شود. این آفت از جمله آفات مهم در کاهش عملکرد سیب‌زمینی در سطح جهانی است و در بسیاری از مناطق کشاورزی سیب‌زمینی مشکل ایجاد کرده است.

مورفولوژی

پروانه بید سیب‌زمینی دارای بال‌هایی به رنگ خاکی و خاکی مایل به قهوه‌ای است. در حالت باز، بال‌های جلو حدود ۷ میلی‌متر طول دارند. این پروانه‌ها در شب فعال‌تر هستند و تخم‌های خود را به‌ویژه در نواحی مرطوب و گرم قرار می‌دهند.

لارو بید سیب‌زمینی به رنگ سفید یا کرم و دارای سر قهوه‌ای است. این لاروها بعد از تخم‌ریزی شروع به تغذیه از غده‌های سیب‌زمینی می‌کنند. طول آن‌ها می‌تواند بین ۱۵ تا ۲۰ میلی‌متر باشد. به‌طور کلی، لاروها به غده‌های سیب‌زمینی و یا ساقه‌ها نفوذ می‌کنند.

تخم‌های بید سیب‌زمینی به رنگ سفید مایل به زرد بوده و در زیر برگ‌های سیب‌زمینی یا در نواحی مختلف گیاه تخم‌گذاری می‌شوند. این تخم‌ها به‌طور معمول در طول روز به صورت دسته‌ای روی گیاه قرار می‌گیرند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

چرخه زندگی بید سیب‌زمینی شامل چهار مرحله تخم، لارو، شفیره و بالغ است. این آفت معمولاً در دمای ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد رشد بهینه‌ای دارد. پروانه‌ها تخم‌های خود را روی ساقه، برگ‌ها یا حتی غده‌های سیب‌زمینی تخم‌گذاری می‌کنند. بعد از تفریخ تخم‌ها، لاروها از برگ‌ها و ساقه‌ها شروع به تغذیه کرده و سپس به داخل غده‌ها نفوذ می‌کنند. پس از تکمیل تغذیه، لاروها تبدیل به شفیره می‌شوند و در درون غده‌ها یا خاک زمستان‌گذرانی می‌کنند. بعد از دوره شفیرگی، پروانه‌های بالغ از شفیره‌ها بیرون می‌آیند و پس از تکمیل دوره تولید مثل خود، دوباره تخم‌گذاری می‌کنند.

چرخه زندگی این آفت بستگی به شرایط آب‌وهوایی و دمای محیط دارد و معمولاً بین ۲ تا ۴ هفته به طول می‌انجامد.

علائم خسارت

بید سیب‌زمینی یکی از آفات مهم سیب‌زمینی است که به‌ویژه در مراحل رشد غده‌ها خسارت زیادی وارد می‌کند. علائم خسارت به شرح زیر است:

حمله به غده‌ها: لاروها به‌طور مستقیم وارد غده‌ها شده و از بافت داخلی آن‌ها تغذیه می‌کنند. این باعث ایجاد سوراخ‌هایی در سطح غده‌ها و تخریب آن‌ها می‌شود.

خسارت به ساقه‌ها و برگ‌ها: در برخی موارد، لاروها به ساقه‌ها و برگ‌ها نیز حمله می‌کنند و باعث ایجاد سوراخ‌هایی در سطح برگ می‌شوند که در نهایت منجر به ضعف عمومی گیاه و کاهش فتوسنتز می‌شود.

خسارت اقتصادی: از آنجایی که غده‌های آلوده به بید سیب‌زمینی معمولاً دارای کیفیت پایین و آسیب‌های داخلی هستند، محصول آسیب‌دیده قابل فروش نیست و باعث کاهش چشمگیر درآمد کشاورزان می‌شود.

روش‌های کنترل و مدیریت

1. رعایت عمق کاشت (15-20 سانتی‌متر) باعث عدم دسترسی لارو به غده‌ها می‌شود.
2. استفاده از تله‌های فرومونی: نصب تله‌های فرومونی برای جذب پروانه‌ها و کاهش تولیدمثل آن‌ها یکی از روش‌های مؤثر در کنترل بید سیب‌زمینی است. این تله‌ها مخصوصاً در مزارع بزرگ سیب‌زمینی بسیار مفید هستند. این تله‌ها می‌توانند تعداد پروانه‌های بالغ را کنترل کرده و تخم‌گذاری آن‌ها را محدود کنند.
3. تناوب زراعی: با تغییر کشت و عدم کشت سیب‌زمینی در همان زمین برای چند سال متوالی، تعداد آفات کاهش می‌یابد و روند تکثیر آن‌ها مختل می‌شود.
4. استفاده از گیاهان مقاوم: در برخی موارد، می‌توان از انواع سیب‌زمینی مقاوم به بید سیب‌زمینی استفاده کرد. این گیاهان توانایی بیشتری در برابر حمله این آفت دارند.
5. مبارزه بیولوژیک: استفاده از دشمنان طبیعی این آفت مانند حشرات مفید، از جمله کفشدوزک‌ها و دیگر شکارچیان طبیعی از جمله باکتری Bacillus thuringiensis، می‌تواند تعداد آفات را کاهش دهد.
6. مدیریت خاک: تنظیم مناسب رطوبت خاک می‌تواند به کاهش تکثیر آفت کمک کند. به‌ویژه در مزارع سیب‌زمینی که مرطوب هستند، نظارت دقیق بر رطوبت خاک ضروری است.
7. یخ آب زمستانه

پروانه مینوز گوجه‌فرنگی (Tomato Leafminer)

پروانه مینوز گوجه فرنگی (Tuta absoluta) در اکثر نقاط دنیا آفت مهم محصولات اقتصادی نظیر گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان، فلفل و تنباکو می‌باشد. این آفت به‌ویژه در شرایط گرم و مرطوب به شدت توسعه می‌یابد و نیاز به کنترل دقیق دارد.

مورفولوژی

پروانه بالغ بسیار کوچک و به‌طور معمول دارای بال‌هایی به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکی و سفید است. بال‌های جلو در این پروانه با حاشیه‌های تیره مشخص شده‌اند. این پروانه‌ها در شب فعال هستند و در روز پناهگاه‌های تاریک را جستجو می‌کنند. در زمان پرواز، پروانه‌ها به‌طور سریع و پراکنده حرکت می‌کنند.

لاروهای این آفت به‌طور معمول رنگی سفید یا کرم دارند و دارای سر قهوه‌ای رنگ هستند. طول آن‌ها در نهایت به حدود ۱۰ میلی‌متر می‌رسد. لاروها در مراحل اولیه به برگ‌های گیاه حمله کرده و سپس به گل‌ها، میوه‌ها و حتی ساقه‌ها نفوذ می‌کنند. لاروها از بافت‌های گیاهی تغذیه کرده و سوراخ‌هایی در برگ‌ها، میوه‌ها و ساقه‌ها ایجاد می‌کنند.

تخم‌های پروانه مینوز گوجه‌فرنگی به رنگ سفید هستند و اندازه آن‌ها کوچک است. معمولاً در زیر برگ‌های گوجه‌فرنگی تخم‌گذاری می‌شود. تخم‌ها معمولاً در گروه‌های کوچک تخم‌گذاری می‌شوند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

چرخه زندگی پروانه مینوز گوجه‌فرنگی شامل مراحل تخم‌گذاری، لارو، شفیره و بالغ است. این آفت از جمله آفات با چرخه زندگی نسبتاً سریع است که در دماهای بالای ۲۰ درجه سانتی‌گراد به خوبی رشد می‌کند.

پروانه‌های بالغ تخم‌های خود را معمولاً در قسمت‌های زیرین برگ‌ها، ساقه‌ها یا گل‌ها تخم‌گذاری می‌کنند. تخم‌ها به‌زودی تفریخ می‌شوند و لاروها به‌سرعت از برگ‌ها و گل‌ها تغذیه کرده و به میوه‌ها و سایر بخش‌های گیاه وارد می‌شوند. پس از گذراندن دوره لاروی، لاروها به مرحله شفیرگی می‌روند و در داخل برگ‌ها یا در سایر بخش‌های گیاه به‌صورت شفیره باقی می‌مانند. از شفیره‌ها، پروانه‌های بالغ خارج شده و به‌سرعت برای تولید مثل آماده می‌شوند.

چرخه زندگی این آفت معمولاً در دماهای گرم بسیار سریع است و می‌تواند در کمتر از ۲۰ روز کامل شود. در شرایط مناسب، این آفت قادر است در طول سال چندین نسل تولید کند.

علائم خسارت

حمله به برگ‌ها: لاروها در مرحله لاروی به برگ‌ها حمله کرده و سوراخ‌هایی کوچک در آن‌ها ایجاد می‌کنند. این آسیب می‌تواند باعث کاهش سطح فتوسنتز گیاه شود.

حمله به میوه‌ها: لاروها به غده سیب زمینی نفوذ می‌کنند و آن‌ها را خراب می‌کنند. این آسیب باعث ایجاد تونل و لهیدگی در غده‌ها می‌شود.

خسارت به گل‌ها و ساقه‌ها: علاوه بر برگ‌ها و میوه‌ها، این آفت می‌تواند به گل‌ها و ساقه‌ها نیز آسیب بزند، که باعث تضعیف گیاه و کاهش عملکرد محصول می‌شود.

افت کیفیت محصول: میوه‌های آسیب‌دیده معمولاً نرم، خراب و غیرقابل فروش می‌شوند که می‌تواند خسارت اقتصادی زیادی به کشاورزان وارد کند.

روش‌های کنترل و مدیریت

1. استفاده از تله‌های نوری و فرومونی: استفاده از تله‌ها برای جذب پروانه‌ها و کاهش تخم‌گذاری آن‌ها یکی از روش‌های کنترل مؤثر است. این تله‌ها می‌توانند تعداد پروانه‌های بالغ را کاهش داده و از تولیدمثل آفت جلوگیری کنند.
2. رعایت عمق کاشت (15-20 سانتی‌متر) باعث عدم دسترسی لارو به غده‌ها می‌شود.
3. تناوب زراعی
4. استفاده از گیاهان مقاوم به این آفت یا انتخاب ارقام مقاوم
5. کنترل بیولوژیک با استفاده از دشمنان طبیعی آفت
6. آبیاری صحیح و منظم
7. استفاده از ارقام زودرس
8. شخم عمیق پس از برداشت
9. برداشت به موقع محصول

زنجرک سیب زمینی (Potato Leaf Hopper)

زنجرک‌ها حشرات کوچکی هستند که از خانواده Cicadellidae هستند و به دلیل تغذیه از شیره گیاهی، به گیاهان آسیب می‌رسانند. آفت زنجرک سیب زمینی (Empoasca fabae) یکی از مهم‌ترین آفات گیاه سیب‌زمینی است که می‌تواند خسارت‌های قابل توجهی به محصول وارد کند.

مورفولوژی

زنجرک‌ها حشرات کوچک و بال‌دار هستند که طول بدن آن‌ها حدود ۳ تا ۴ میلی‌متر است. بدن این حشرات به رنگ سبز روشن یا مایل به زرد است که باعث می‌شود به راحتی در بین برگ‌ها مخفی شوند. سر این حشرات نسبتاً کوچک است و چشمان مرکب آن‌ها به وضوح قابل مشاهده است. زنجرک‌ها دارای دو جفت بال هستند که جفت جلو معمولاً شفاف و به‌صورت طولی در بدن قرار دارد.

تخم‌های زنجرک‌ها به شکل بیضی و کوچک هستند و معمولاً در سطح زیرین برگ‌ها تخم‌گذاری می‌شوند. تخم‌ها به رنگ سفید یا زرد مایل به سبز هستند.

پوره زنجرک‌ها در مراحل ابتدایی تغذیه‌ای از برگ‌ها شروع می‌کنند و پس از رشد کامل به مرحله بزرگتر می‌رسند. این پوره‌ها نیز به‌طور معمول سبز رنگ هستند و بیشتر از سطح زیرین برگ‌ها تغذیه می‌کنند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

چرخه زندگی زنجرک‌ها شامل تخم‌گذاری، لارو، و مرحله بالغ است و معمولاً در شرایط مناسب (گرم و مرطوب) سریع انجام می‌شود.

حشرات بالغ تخم‌های خود را روی سطح زیرین برگ‌های سیب‌زمینی می‌گذارند. تخم‌ها معمولاً به‌صورت گروهی قرار می‌گیرند و در عرض ۷ تا ۱۰ روز تفریخ می‌شوند. پوره‌ها پس از تفریخ شدن از تخم‌ها شروع به تغذیه از شیره گیاهی برگ‌ها می‌کنند. پوره‌ها به‌سرعت رشد کرده و به مرحله بالغ تبدیل می‌شوند. پس از طی شدن مرحله پورگی، حشره به مرحله بالغ تبدیل می‌شود و قادر به جفت‌گیری و تخم‌گذاری مجدد است.

زنجرک‌ها در دماهای مناسب می‌توانند چندین نسل در طول فصل رشد ایجاد کنند. در شرایط آب‌وهوایی گرم و مرطوب، این آفت قادر است به سرعت تکثیر شود.

علائم خسارت

زرد شدن برگ‌ها: تغذیه از شیره گیاهی باعث زرد شدن و پژمردگی برگ‌ها می‌شود. این حالت معمولاً از حاشیه برگ‌ها شروع می‌شود.

نقاط سفید یا نقره‌ای روی برگ‌ها: تغذیه از شیره باعث ایجاد نقاط ریز و سفید روی برگ‌ها می‌شود. این نقاط معمولاً به شکل لکه‌های نقره‌ای ظاهر می‌شوند که در نتیجه فعالیت زنجرک‌ها روی برگ‌های سبز مشاهده می‌شود.

کاهش عملکرد: در نتیجه خسارت به برگ‌ها، توانایی گیاه در انجام فرایند فتوسنتز کاهش می‌یابد و این موضوع می‌تواند منجر به کاهش تولید غده در سیب‌زمینی شود.

آلودگی به ویروس‌ها: زنجرک‌ها قادر به انتقال برخی ویروس‌های گیاهی مانند ویروس موزاییک سیب‌زمینی (Potato virus Y) هستند که باعث افزایش مشکلات و آسیب‌ها در مزارع سیب‌زمینی می‌شود.

روش‌های کنترل و مدیریت

1. استفاده از تله‌ها و فرمون‌ها: استفاده از تله‌های فرمونی برای جذب و نابود کردن حشرات بالغ می‌تواند به‌طور مؤثری تعداد زنجرک‌ها را کاهش دهد.
2. مدیریت زراعی: رعایت فاصله‌های کشت مناسب، حذف گیاهان آلوده و جلوگیری از تجمع آب در مزرعه می‌تواند به کاهش جمعیت زنجرک‌ها کمک کند.
3. استفاده از گیاهان پوششی: در مزارع می‌توان از گیاهان پوششی مانند شبدر استفاده کرد که به‌عنوان یک مانع طبیعی عمل می‌کند و می‌تواند به کاهش آسیب‌های ناشی از زنجرک‌ها کمک کند.
4. کنترل علف‌های هرز که موجب از بین رفتن سایر میزبان‌های آفت می‌شود.
5. تناوب زراعی
6. کاشت ارقام مقاوم

سوسک کلرادو سیب زمینی (Colorado potato Beetle)

سوسک کلرادو سیب زمینی (Leptinotarsa decemlineata) یکی از ۱۵ آفت مهم محصولات کشاورزی جهان محسوب می شود که بومی آمریکا است و از سال ها قبل به اروپا منتقل شده و در ایران جزو آفات قرنطينه محسوب می شود. ورود و گسترش احتمالی آفت در مناطق مختلف کشور با در نظر گرفتن تنوع تغذیه آن از گیاهان خانواده بادمجانیان می تواند به صورت جدی تولید محصولاتی از جمله سیب زمینی و گوجه فرنگی را تهدید کند.

مورفولوژی

سوسک کلرادو بالغ به طول ۱۰ تا ۱۲ میلی‌متر است و بدن آن به رنگ زرد روشن با پنج خط سیاه در هر طرف بدن است (در مجموع ده خط سیاه روی بدن). بال‌ها نسبتاً سخت و روی شکم پروانه‌ای قرار می‌گیرند. شاخک‌ها طویل و حلقوی هستند. سر این حشره از سایر بخش‌ها به‌طور واضح قابل تمایز است.

تخم‌ها به‌صورت بیضوی و به رنگ نارنجی یا قرمز در زیر برگ‌های سیب‌زمینی تخم‌گذاری می‌شوند. تخم‌ها معمولاً به‌صورت دسته‌ای روی برگ‌ها قرار می‌گیرند و در عرض ۴ تا ۵ روز تفریخ می‌شوند.

لاروها در مراحل ابتدایی به رنگ زرد و بعد از گذشت زمان به قرمز مایل به نارنجی تغییر رنگ می‌دهند. این لاروها به‌طور عمده از سطح زیرین برگ‌ها تغذیه می‌کنند و در اندازه‌های مختلف رشد می‌کنند. لاروها دارای بدن نرم و متمایل به شفاف هستند و معمولاً با گروه‌های بزرگی از لاروها در سطح برگ‌ها مشاهده می‌شوند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

سوسک کلرادو سیب‌زمینی یک آفت چند نسلی است که قادر است در یک فصل زراعی چندین نسل داشته باشد. چرخه زندگی این آفت به طور عمومی شامل مراحل تخم، لارو، پوره (نوجوان) و بالغ است.

سوسک‌های بالغ تخم‌های خود را به‌صورت دسته‌ای و عمدتاً در بخش زیرین برگ‌های سیب‌زمینی می‌گذارند. تخم‌گذاری معمولاً در ماه‌های بهار (فروردین و اردیبهشت) آغاز می‌شود و در طی فصل رشد ادامه می‌یابد. مدت زمان لازم برای تفریخ تخم‌ها بستگی به دما دارد و به‌طور معمول ۴ تا ۵ روز است. لاروها پس از تفریخ از تخم‌ها شروع به تغذیه از شیره گیاهی برگ‌ها می‌کنند. در ابتدا این لاروها به‌صورت گروهی تغذیه می‌کنند و باعث ایجاد لکه‌های سفید یا زرد روی سطح برگ‌ها می‌شوند. بعد از چند هفته، لاروها بالغ می‌شوند و به مرحله پوره یا نوجوان می‌رسند. پوره‌ها از نظر ظاهری شبیه به سوسک‌های بالغ هستند، اما بال‌ها و شاخک‌ها هنوز به‌طور کامل رشد نکرده‌اند. در این مرحله، پوره‌ها قادر به تغذیه از برگ‌ها هستند و بعد از مدتی به مرحله سوسک بالغ تبدیل می‌شوند. سوسک‌های بالغ به تغذیه از برگ‌ها ادامه می‌دهند و به‌ویژه در ماه‌های گرم تابستان به تکثیر خود ادامه می‌دهند. سوسک‌های بالغ نیز تخم‌گذاری می‌کنند و چرخه زندگی آغاز می‌شود.

علائم خسارت

ایجاد حفره‌هایی روی برگ‌ها: لاروها و سوسک‌های بالغ به‌طور عمده از برگ‌های سیب‌زمینی تغذیه می‌کنند. این تغذیه منجر به ایجاد حفره‌هایی در برگ‌ها می‌شود.

زرد شدن برگ‌ها: در نتیجه تغذیه از شیره گیاهی برگ‌ها، برگ‌ها دچار زردی شده و توانایی فتوسنتز گیاه کاهش می‌یابد.

پژمردگی گیاه: خسارت‌های مداوم به برگ‌ها می‌تواند باعث پژمردگی گیاه شود زیرا برگ‌های آسیب‌دیده قادر به انجام فرایند فتوسنتز مؤثر نیستند.

کاهش کیفیت و کمیت محصول: در صورتی که حملات به‌صورت گسترده اتفاق بیفتد، نه تنها کیفیت سیب‌زمینی‌ها کاهش می‌یابد، بلکه مقدار غده تولیدی نیز کاهش می‌یابد.

انتقال بیماری‌ها: سوسک‌های کلرادو می‌توانند حامل برخی ویروس‌ها باشند که باعث بروز بیماری‌های ویروسی در گیاه می‌شود.

روش‌های کنترل و مدیریت

استفاده از کنترل بیولوژیک: برخی از حشرات شکارچی مانند Stethorus punctillum و Chrysoperla carnea می‌توانند در کنترل سوسک کلرادو مؤثر باشند.

مدیریت زراعی: استفاده از تکنیک‌های کشاورزی مانند تناوب محصول (تغییر کشت سیب‌زمینی با محصولات دیگر)، کاشت ارقام مقاوم به سوسک و حذف گیاهان آلوده به‌طور مؤثر می‌تواند کمک کند.

استفاده از تله‌ها: استفاده از تله‌های فرمونی برای جذب و نابود کردن سوسک‌های بالغ و پیشگیری از تخم‌گذاری آن‌ها.

کنترل فیزیکی: جمع‌آوری دستی سوسک‌ها و لاروهای آن‌ها از برگ‌ها و سطح زمین می‌تواند به کاهش جمعیت آن‌ها کمک کند.

شته

چند گونه شته روی سیب زمینی وجود دارند که از بین آن‌ها شته سبز هلو از اهمیت بیش‌تری برخوردار است. این آفات می‌توانند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به گیاه آسیب برسانند. این آفات علاوه بر اینکه با تغذیه از شیره گیاهی برگ‌ها و ساقه‌ها خسارت‌های جدی به گیاه وارد می‌کنند، می‌توانند ناقل بیماری‌های ویروسی نیز باشند.

مورفولوژی

شته‌ها حشرات ریز و بی‌بال هستند که معمولاً طول بدنشان بین ۱ تا ۳ میلی‌متر است. بدن شته‌ها به‌طور عمومی بیضوی یا استوانه‌ای است و از نظر رنگ می‌تواند از سبز روشن تا سبز تیره و یا حتی سیاه تغییر کند.

شاخک‌های شته‌ها بلند و باریک هستند که از آن‌ها برای شناسایی گونه‌های مختلف استفاده می‌شود.

شته‌ها در شرایط خاص می‌توانند به‌طور غریزی بالدار شوند و به مناطق جدید پراکنده شوند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

شته‌ها به‌طور عمده از شیره گیاهی برگ‌ها و ساقه‌ها تغذیه می‌کنند. چرخه زندگی شته‌ها به‌طور کلی شامل چهار مرحله است:

تخم‌گذاری: شته‌ها تخم‌های خود را به‌صورت دسته‌ای و در داخل شیارهای روی برگ‌ها قرار می‌دهند. این تخم‌ها معمولاً در شرایط سردتر (پاییز) به‌وجود می‌آیند و در بهار شروع به تفریخ شدن می‌کنند.

لارو: لاروها پس از تفریخ شدن از تخم‌ها بلافاصله شروع به تغذیه از شیره گیاهی می‌کنند.

بالغ: در مراحل بالغ، شته‌ها می‌توانند به‌صورت آزاد حرکت کنند و قادر به پراکنده شدن در مناطق مختلف هستند. در این مرحله، آن‌ها تخم‌گذاری کرده و یک نسل جدید تولید می‌کنند.

علائم خسارت

• تغذیه شته‌ها از شیره گیاهی برگ‌ها باعث زرد شدن برگ‌ها و کاهش توانایی فتوسنتز گیاه می‌شود.
• شته‌ها به‌ویژه از برگ‌های جوان تغذیه می‌کنند و باعث پیچیدگی و خمیدگی برگ‌ها می‌شوند.
• تغذیه شته‌ها باعث اختلال در رشد طبیعی گیاه می‌شود و به‌ویژه در مرحله جوانه‌زنی و رشد اولیه می‌تواند منجر به کاهش رشد و توسعه گیاه شود.
• به دلیل کاهش قدرت جذب مواد مغذی از خاک، برگ‌ها ممکن است دچار کمبود عناصر غذایی مانند نیتروژن شوند که منجر به زرد شدن برگ‌ها و کاهش رشد کلی گیاه می‌شود.
• انتقال بیماری‌های ویروسی

روش‌های کنترل و مدیریت

• کنترل بیولوژیکی
• استفاده از کشت‌های تناوبی می‌تواند کمک کند که جمعیت شته‌ها کاهش یابد.
• به‌ویژه استفاده از گیاهان مقاوم به شته‌ها و حذف گیاهان آلوده از مزارع می‌تواند مؤثر باشد.
• اسپری کردن روغن‌های گیاهی مانند روغن چریش و صابون‌های حشره‌کش برای کنترل شته‌ها مؤثر است. این روش‌ها آسیب کمتری به حشرات مفید و دیگر موجودات می‌زنند.
• استفاده از تله‌های فرمونی برای جذب شته‌ها و کاهش جمعیت آن‌ها در مزارع می‌تواند کمک‌کننده باشد.

کرم طوقه بر (شب‌پره زمستانی) Cutworms

این آفت با نام علمی Agrotis segetum که در تمام مناطق ایران شیوع دارد به ریشه و طوقه گیاهان زراعی از قبیل چغندرقند، پنبه، خیار، کدو، سیب زمینی، گوجه فرنگی، هویج، گندم و… حمله کرده و در ابتدای رویش آن‌ها خسارت زیادی وارد می‌کند.

مورفولوژی

حشره بالغ یا شب‌پره به رنگ خاکی یا قهوه‌ای مایل به خاکی با خطوط متقاطع در بال‌های جلویی است. این حشرات به طول ۳۵ تا ۴۵ میلی‌متر می‌رسند و معمولاً شب‌ها فعال هستند. بال‌های جلویی این حشرات دارای رنگ قهوه‌ای با نوارهای روشن‌تر و تیره‌تر هستند. مهم‌ترین شاخص شناسایی این آفت وجود سه لکه روی هر یک از بال‌های بالایی است که به ترتیب یک لکه کشیده مثلثی، یک لکه گرد تقریبا در وسط بال و یک لکه لوبیایی در راس بال قرار گرفته است.

لارو: لاروهای کرم طوقه‌بر به رنگ سفید مایل به کرمی با سر قهوه‌ای رنگ هستند. این لاروها معمولا خمیده و نرم‌اند و طول آن‌ها در نهایت به حدود ۴۰ میلی‌متر می‌رسد. در صورت برخورد با خاک، این لاروها به‌طور طبیعی از ریشه‌های گیاه تغذیه می‌کنند. روی حلقه‌های بدن لارو خال‌های سیاه زگیل مانندی وجود دارد که روی هرکدام یک مو قرار گرفته است.

زیست شناسی و چرخه زندگی

شب‌پره‌های بالغ در فصل گرم در سطح خاک و نزدیک ریشه‌های گیاهان تخم‌گذاری می‌کنند. تخم‌ها معمولاً در گروه‌های کوچک (۵-۱۰ عدد) قرار دارند و به‌طور معمول در خاک‌های نرم و مرطوب یافت می‌شوند.

پس از تفریخ تخم‌ها، لاروها به ریشه‌ها و طوقه گیاهان میزبان وارد می‌شوند و از شیره گیاهی تغذیه می‌کنند. این لاروها در خاک حرکت می‌کنند و معمولاً از ریشه‌های گیاهان خوراکی مانند سیب‌زمینی تغذیه می‌کنند.

پس از کامل شدن مراحل لارو، آن‌ها به حالت شفیره وارد می‌شوند. این مرحله معمولاً در خاک و در نزدیکی ریشه‌ها صورت می‌گیرد و به‌طور متوسط حدود ۳-۴ هفته طول می‌کشد.

پس از تکمیل چرخه رشد خود در مرحله شفیرگی، حشرات بالغ از خاک خارج می‌شوند و جفت‌گیری می‌کنند. این مرحله در اواخر تابستان یا اوایل پاییز رخ می‌دهد و تولید مثل مجدد انجام می‌شود.

علائم خسارت

لاروهای کرم طوقه‌بر پس از خارج شدن از تخم، به ریشه‌ها و طوقه گیاه حمله می‌کنند. این لاروها با تغذیه از بافت‌های گیاه، به ریشه‌ها آسیب وارد کرده و مانع از رشد طبیعی گیاه می‌شوند. با ایجاد حفره در طوقه، باعث قطع ارتباط بین ریشه و ساقه در نتیجه از بین رفتن گیاه می‌شود.

هنگامی که ریشه‌ها به‌طور شدید تحت حمله قرار می‌گیرند، گیاه قادر به جذب کافی آب و مواد غذایی از خاک نخواهد بود. این موضوع باعث کاهش رشد گیاه و در نهایت پژمردگی می‌شود.

حمله لاروها به ریشه‌ها می‌تواند باعث کاهش عملکرد سیب‌زمینی شود. در موارد شدید، حتی ممکن است گیاهان به‌طور کامل از بین بروند و تولید محصول متوقف شود.

اگر لاروها به ریشه‌ها و طوقه گیاه حمله کنند، غده‌ها نیز ممکن است آسیب ببینند. این آسیب‌ها باعث تغییر شکل و حتی پوسیدگی غده‌ها می‌شود که این امر بر کیفیت محصول تأثیر می‌گذارد.

روش‌های کنترل و مدیریت

• تناوب زراعی: کشت گیاهان غیرمیزبان در تناوب با سیب‌زمینی می‌تواند به کاهش جمعیت کرم طوقه‌بر کمک کند.
• استفاده از خاک‌های بدون آلودگی: آلودگی مزارع به آفات گذشته می‌تواند باعث افزایش مشکلات در کنترل کرم طوقه‌بر شود، بنابراین از کشت گیاهان در مزارعی که قبلاً آلوده به این آفت بوده‌اند باید خودداری کرد.
• کنترل بیولوژیکی: استفاده از دشمنان طبیعی مانند پارازیتوئیدها (زنبورهای تریکوگراما) می‌تواند به کاهش جمعیت کرم طوقه‌بر کمک کند. همچنین برخی از قارچ‌ها و باکتری‌ها قادر به از بین بردن لاروهای کرم طوقه‌بر در خاک هستند.
• استفاده از تله‌ها: تله‌های فرمونی که حشرات بالغ را جذب می‌کنند، می‌توانند برای شناسایی زمان جفت‌گیری و کاهش جمعیت حشرات بالغ مفید باشند. این تله‌ها معمولاً در اوایل بهار یا تابستان نصب می‌شوند.
• بهبود شرایط خاک: خاک‌های نرم و مرطوب شرایط بهتری برای زندگی لاروها ایجاد می‌کنند. بنابراین بهبود زهکشی خاک و استفاده از آبیاری مناسب می‌تواند به کاهش جمعیت لاروها کمک کند.
• شخم عمیق پس از برداشت کشت زودتر سیب زمینی، با درنظر گرفتن سرمای بهاره
• مبارزه با علف‌های هرز

برگخوار چغندرقند (کارادرینا) Beet armyworm

برگخوار چغندرقند با نام علمی Spodoptera exigua از آفات درجه یک چغندرقند می‌باشد که به بسیاری از گیاهان زراعی از جمله سیب زمینی نیز حمله می‌کند.

مورفولوژی

پروانه بالغ به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکی است و دارای دو نوار عرضی روشن در بال‌های جلو است. این نوارها اغلب به شکل خط‌های روشن در سطح بال‌ها دیده می‌شوند. اندازه بدن پروانه بالغ حدود ۳۲ تا ۴۰ میلی‌متر است و عرض بال‌ها حدود ۵۰ تا ۶۰ میلی‌متر می‌باشد. چشم‌ها و اندام‌های دهانی کاملاً توسعه‌یافته هستند، که نشان‌دهنده قدرت تغذیه حشره بالغ است.

لاروها از ویژگی‌های اصلی این آفت به شمار می‌آیند که به برگ‌های گیاهان آسیب می‌زنند. لاروهای Spodoptera exigua به رنگ سبز روشن یا خاکی هستند و در مراحل مختلف رشد می‌توانند به رنگ‌های مختلفی تبدیل شوند. در مراحل ابتدایی، لاروها کوچک و باریک هستند، اما با رشد بیشتر به اندازه ۳۵ میلی‌متر می‌رسند و به رنگ سبز تیره یا قهوه‌ای تغییر رنگ می‌دهند. بدن لاروها به‌طور مشخص دارای خطوط طولی و لکه‌های سیاه بر روی قسمت‌های مختلف بدن است. لاروها دارای یک سر بزرگ و بخش شکمی نرم و انعطاف‌پذیر هستند که هنگام تغذیه از برگ‌ها، این نواحی را به‌طور واضح می‌سوزانند.

لاروها پس از طی کردن مراحل مختلف رشد، به شفیره تبدیل می‌شوند. شفیره‌ها به‌طور معمول در داخل خاک و نزدیک به سطح قرار می‌گیرند و در آنجا مرحله رشد خود را تکمیل می‌کنند. شفیره‌ها به‌طور کلی دارای رنگ قهوه‌ای مایل به خاکی هستند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

پروانه بالغ تخم‌های خود را به‌طور معمول در سطح پایین برگ‌ها، نزدیک به رگ‌های برگ، قرار می‌دهد. تخم‌ها به شکل دسته‌های کوچک و به رنگ سفید یا زرد روشن هستند. هر پروانه قادر است تا حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ تخم بگذارد. تخم‌ها معمولاً پس از ۲ تا ۴ روز تفریخ می‌شوند و لاروهای کوچک از آن‌ها بیرون می‌آیند.

پس از تفریخ شدن تخم‌ها، لاروها از بافت برگ تغذیه می‌کنند. لاروها از برگ‌ها و گاهی ساقه‌ها تغذیه کرده و باعث تخریب بافت‌های سبز گیاه می‌شوند. در این مرحله، لاروها می‌توانند از برگ‌ها تونل‌هایی ایجاد کنند که باعث کاهش عملکرد فتوسنتز و در نتیجه تضعیف گیاه می‌شود. لاروها با گذشت زمان بزرگ‌تر شده و شروع به تغذیه بیشتر از بافت‌های گیاه می‌کنند. پس از پایان دوره لارو، کرم‌ها به مرحله شفیره می‌روند. این مرحله معمولاً در خاک یا در زیر لایه‌های برگ خشک شده اتفاق می‌افتد. پس از گذشت ۷ تا ۲۱ روز، بسته به دما و شرایط محیطی، شفیره‌ها به پروانه بالغ تبدیل می‌شوند که دوباره تخم‌گذاری کرده و چرخه زندگی آفت تکرار می‌شود.

در شرایط مطلوب، چرخه زندگی Spodoptera exigua ممکن است فقط ۲ هفته طول بکشد.

علائم خسارت

لاروهای این آفت به‌طور عمده از برگ‌های گیاه تغذیه می‌کنند و باعث ایجاد سوراخ‌های کوچک یا بریدگی‌ها در سطح برگ می‌شوند. این نوع تغذیه معمولاً منجر به کاهش سطح فتوسنتزی گیاه می‌شود. در مراحل پیشرفته، لاروها ممکن است تمام برگ را از بین ببرند و فقط رگ‌های برگ را باقی بگذارند که به شکل “پارچه رگ‌دار” دیده می‌شود.

روش‌های کنترل و مدیریت

• تناوب زراعی: کشت گیاهان غیرمیزبان در تناوب با سیب‌زمینی می‌تواند جمعیت آفت را کاهش دهد.
• برداشت سریع محصول: برداشت سریع محصول پیش از اوج شیوع آفت می‌تواند آسیب‌ها را کاهش دهد.
• حذف و جمع‌آوری گیاهان آلوده: گیاهان آلوده باید جمع‌آوری و نابود شوند تا از گسترش آفت جلوگیری شود.
• استفاده از تله‌های فرمونی: نصب تله‌های فرمونی می‌تواند به شناسایی زمان جفت‌گیری و تخم‌گذاری آفت کمک کند.
• آبیاری مناسب: آبیاری منظم و کنترل رطوبت خاک می‌تواند به کاهش استرس گیاهان و افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات کمک کند.
• یخ‌آب زمستانه: باعث کاهش جمعیت زمستان‌گذران می‌شود.
• کنترل بیولوژیکی: استفاده از دشمنان طبیعی این آفت مانند زنبورهای پارازیتوئید و قارچ‌های بیماری‌زا مانند Beauveria bassiana برای کاهش جمعیت آفت مؤثر است.
• وجین علف‌های هرز اطراف و داخل مزارع.
• کشت به موقع.
• شخم عمیق پس از برداشت.

کرم‌های مفتولی Wireworms

کرم‌های مفتولی لارو سوسک‌ بهار (Beetle Click) هستند. حداقل 39 گونه کرم مفتولی وجود دارد که جنس غالب آن‌ها Agriotes می‌باشد. این آفت به سیب‌زمینی خسارت وارد کرده و موجب کاهش بازارپسندی و کیفیت غده‌ها می‌شود.

مورفولوژی

تخم‌های کرم مفتولی سفید یا کرمی رنگ و بسیار ریز هستند. تخم‌گذاری معمولاً در خاک صورت می‌گیرد و بعد از مدتی به لارو تبدیل می‌شود.

لاروهای این آفت به‌طور معمول به رنگ سفید مایل به خاکی یا زرد کمرنگ هستند. این لاروها از ۱ سانتی‌متر تا ۲ سانتی‌متر طول دارند و شکل بدنشان در حالت کامل، خمیده و دراز است. به طور کلی، در این مرحله به ریشه گیاهان آسیب می‌زنند و در خاک زندگی می‌کنند.

سوسک‌های بالغ Agriotes معمولاً به رنگ قهوه‌ای مایل به سیاه هستند و بدن آن‌ها سخت و صاف است. این سوسک‌ها به‌طور معمول بین ۱۰ تا ۱۵ میلی‌متر طول دارند و برای حرکت خود از یک مکانیسم خاص استفاده می‌کنند که باعث “کلیک” کردن و جهش ناگهانی بدنشان می‌شود. این ویژگی به آن‌ها این امکان را می‌دهد که به سرعت از خطرات فرار کنند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

کرم‌های مفتولی Agriotes یک چرخه زندگی معمولاً دوساله دارند، اگرچه ممکن است در برخی شرایط این چرخه تا سه سال طول بکشد. این آفت معمولاً در سه مرحله زندگی خود (تخم، لارو، و بالغ) متفاوت رفتار می‌کند و آسیب‌های مختلفی به گیاهان می‌زند. تخم‌گذاری توسط سوسک‌های بالغ در خاک انجام می‌شود. این تخم‌ها معمولاً در عمق ۵ تا ۱۰ سانتی‌متری خاک قرار می‌گیرند و بعد از چند روز تا چند هفته بسته به شرایط محیطی، به لارو تبدیل می‌شوند. لاروهای کرم مفتولی معمولاً به ریشه‌های گیاهان مهاجرت می‌کنند و از بافت‌های نرم ریشه تغذیه می‌کنند. این مرحله معمولاً طولانی و بسته به دما و شرایط محیطی می‌تواند از ۳ تا ۴ ماه ادامه یابد. پس از رسیدن لاروها به مرحله بلوغ، به سوسک‌های بالغ تبدیل می‌شوند. سوسک‌های بالغ بیشتر در پاییز و زمستان در خاک به‌سر می‌برند تا در فصل بعدی تخم‌گذاری کنند. سوسک‌های بالغ بیشتر در شب فعال هستند و به گیاهان و ریشه‌های آن‌ها آسیب نمی‌زنند. آن‌ها از مواد گیاهی تغذیه نمی‌کنند و فقط در فصل تولید مثل تخم‌گذاری می‌کنند.

علائم خسارت

کرم‌های مفتولی Agriotes عمدتاً در مراحل ابتدایی رشد گیاه به ریشه‌ها و غده‌ها حمله می‌کنند و باعث آسیب‌های زیر می‌شوند:

آسیب به ریشه‌ها: لاروهای این آفت از ریشه‌های گیاهان تغذیه می‌کنند و به بافت‌های ریشه آسیب می‌زنند. این آسیب‌ها معمولاً باعث ضعف در سیستم ریشه‌ای گیاه می‌شود و در نهایت مانع از جذب آب و مواد مغذی توسط گیاه خواهد شد.

پژمردگی گیاهان: به دلیل آسیب‌های ریشه‌ای، گیاه نمی‌تواند به‌طور مؤثر آب و مواد مغذی جذب کند، بنابراین علائم پژمردگی، زردی برگ‌ها و کاهش رشد مشاهده می‌شود.

مرگ گیاه: در موارد شدید، آلودگی به‌قدری گسترده می‌شود که گیاهان قادر به ادامه رشد نبوده و در نهایت می‌میرند.

روش های کنترل و مدیریت

کنترل کرم مفتولی به دلیل رفتار مخفیانه و زمستان‌گذرانی آن‌ها چالش‌برانگیز است. اما با استفاده از روش‌های مختلف می‌توان این آفت را به‌طور مؤثر مدیریت کرد:

• تناوب زراعی و استفاده از گیاهانی که میزبان این آفت نیستند، مانند غلات، می‌تواند جمعیت این آفت را کاهش دهد.
• هر گونه گیاهی که علائم آلودگی را نشان می‌دهد باید از مزرعه خارج و نابود شود تا از گسترش آفت جلوگیری شود.
• استفاده از بذر سالم و مقاوم به آفات می‌تواند در جلوگیری از گسترش آلودگی در مزارع مؤثر باشد.
• شخم عمیق در خاک به‌ویژه در اواخر پاییز و اوایل بهار می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت کمک کند. این کار باعث می‌شود لاروها و تخم‌ها از خاک خارج شده و در معرض شرایط محیطی نامساعد قرار گیرند.
• در برخی موارد استفاده از پوشش‌های مخصوص خاک می‌تواند به کاهش آسیب‌های آفات کمک کند.

کک سیب زمینی Potato Flea Beetle

کک سیب زمینی با نام علمی Epitrix spp. از آفات سیب زمینی است که تغذیه حشرات کامل در ابتدای فصل اهمیت چندانی ندارد و خسارت اصلی حشرات کامل مربوط به اواخر تابستان می‌باشد.

مورفولوژی

حشرات بالغ کک سیب‌زمینی به طول حدود 2 تا 3 میلی‌متر می‌رسند. این حشرات بدنی بیضوی و صاف دارند و رنگ آنها از قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره متغیر است. بدن این حشرات دارای خط‌های افقی و خمیده و 4 پای جهنده است.

لاروهای کک سیب‌زمینی سفید رنگ، نرم و کرمی با سر سیاه هستند. لاروها درون بافت‌های گیاهان زندگی کرده و تغذیه می‌کنند.

تخم‌های این آفت به رنگ سفید مایل به زرد و به‌صورت دسته‌ای روی برگ‌ها و ساقه‌ها تخم‌گذاری می‌شوند. تخم‌ها معمولاً در زیر برگ‌های گیاه و در نواحی نزدیک به ساقه‌های گیاه قرار می‌گیرند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

تخم‌گذاری توسط حشرات بالغ در قسمت‌های مختلف گیاهان سیب‌زمینی انجام می‌شود. تخم‌ها معمولاً در قسمت‌های پایین برگ‌ها یا روی ساقه‌ها قرار دارند. هر حشره بالغ می‌تواند بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ تخم بگذارد. بعد از باز شدن تخم‌ها، لاروها وارد گیاه می‌شوند و از بافت‌های نرم گیاه تغذیه می‌کنند. این لاروها به‌ویژه از برگ‌ها، ریشه‌ها و غده‌های سیب‌زمینی تغذیه کرده و باعث ایجاد خسارت می‌شوند. لاروها پس از رشد به مرحله پیش‌لارو می‌رسند که بیشتر به رنگ سفید و بیضی‌شکل هستند. پس از مدت کوتاهی به مرحله بالغ تبدیل می‌شوند. حشرات بالغ از لاروها بیرون آمده و به پرواز در می‌آیند. آنها معمولاً از برگ‌های گیاه تغذیه کرده و تخم‌گذاری می‌کنند.

علائم خسارت

تغذیه لاروها و حشرات بالغ از بافت‌های نرم برگ‌ها باعث ایجاد سوراخ‌هایی روی برگ‌ها می‌شود. این آسیب‌ها به صورت لکه‌های سفید یا زرد دیده می‌شوند که در نهایت می‌توانند منجر به کاهش کارایی فتوسنتز گیاه شوند.

لاروهای کک سیب‌زمینی می‌توانند از غده‌های سیب‌زمینی تغذیه کنند. تغذیه از غده‌ها به‌ویژه در مراحل ابتدایی رشد می‌تواند به کاهش عملکرد غده‌ها و ایجاد نقص‌های فیزیکی مانند خرابی و ترک‌های سطحی در غده‌ها منجر شود.

روش‌های کنترل و مدیریت

استفاده از تناوب زراعی و کشت گیاهان غیرمیزبان می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت کمک کند. این کار باعث می‌شود که آفت برای مدت طولانی از منابع غذایی مورد نظر خود محروم بماند.

استفاده از پوشش‌های پلاستیکی یا نایلونی برای پوشاندن خاک در اطراف گیاهان سیب‌زمینی می‌تواند به کاهش آسیب‌های این آفت کمک کند، زیرا این پوشش‌ها مانع از تماس تخم‌ها و لاروها با گیاهان می‌شود.

هر گونه گیاهی که علائم آلودگی به این آفت را نشان می‌دهد باید به‌سرعت از مزارع خارج شود و نابود گردد تا از گسترش آلودگی جلوگیری شود.

کنه تار عنکبوتی Spider mite

آفت کنه تار عنکبوتی (نام علمی: Tetranychus urticae) یکی از آفات مهم گیاهان زراعی از جمله سیب‌زمینی است که می‌تواند خسارات زیادی به مزارع وارد کند. این آفت از جمله کنه‌های ریز است که از شیره گیاهی تغذیه می‌کند و به سرعت می‌تواند به گیاه آسیب برساند. کنه‌های تار عنکبوتی در شرایط مختلف آب و هوایی قادر به رشد و گسترش هستند و کنترل آن‌ها به دلیل سرعت تکثیر و مقاومت به برخی سموم می‌تواند دشوار باشد.

مورفولوژی

کنه بالغ به طور معمول حدود 0.4 میلی‌متر طول دارد. رنگ بدن کنه بالغ از سبز روشن تا قرمز و قهوه‌ای متفاوت است. بدن این کنه‌ها بیضوی، کوچک و دارای چهار پا است. کنه‌های بالغ در شرایط مساعد می‌توانند به سرعت تکثیر پیدا کنند.

تخم‌ها به رنگ سفید و تقریباً بیضوی هستند. این تخم‌ها به طور عمده در زیر برگ‌های گیاهان سیب زمینی تخم‌گذاری می‌شوند و لاروها پس از باز شدن تخم‌ها از آن‌ها بیرون می‌آیند.

لاروهای کنه تار عنکبوتی معمولاً به رنگ زرد یا سبز روشن هستند. لاروها پس از چند مرحله رشد به مرحله پیش‌لارو و سپس به بالغ تبدیل می‌شوند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

چرخه زندگی کنه تار عنکبوتی شامل چهار مرحله تخم، لارو، پیش‌لارو و حشره بالغ است. این کنه‌ها می‌توانند در شرایط مناسب (به‌ویژه در دمای بالای ۲۰ درجه سانتی‌گراد) بسیار سریع تکثیر شوند. در شرایط ایده‌آل، یک نسل کامل کنه تار عنکبوتی تنها ۷ تا ۱۰ روز طول می‌کشد. این ویژگی باعث می‌شود که در صورت عدم کنترل، جمعیت کنه‌ها به سرعت افزایش یابد.

حشرات بالغ تخم‌های خود را در قسمت‌های مختلف گیاهان به‌ویژه در زیر برگ‌ها تخم‌گذاری می‌کنند. تخم‌ها معمولاً در دسته‌های کوچک و در محل‌هایی که رطوبت مناسب دارند قرار می‌گیرند. لاروهای تازه متولد شده به سرعت از بافت‌های گیاهی تغذیه و وارد مرحله پیش‌لارو می‌شوند. آن‌ها به‌ویژه از سلول‌های پارانشیمی برگ تغذیه کرده و باعث ایجاد لکه‌های زرد و قهوه‌ای روی برگ‌ها می‌شوند. کنه‌های بالغ به‌ویژه در قسمت‌های زیرین برگ‌ها زندگی و از شیره گیاهی تغذیه می‌کنند. این تغذیه‌ها باعث خشکی و زرد شدن برگ‌ها شده و در صورت عدم کنترل، می‌تواند به پژمردگی کامل گیاه منجر شود.

علائم خسارت

اولین علامت خسارت کنه تار عنکبوتی در گیاهان سیب‌زمینی، ایجاد لکه‌های زرد یا سفید روی برگ‌ها است. این لکه‌ها به تدریج بزرگ‌تر شده و باعث خشکی برگ‌ها می‌شوند. تغذیه مداوم این کنه‌ها از برگ‌ها باعث ایجاد یک لایه نازک تار مانند روی سطح زیرین برگ‌ها می‌شود. این تارها به‌ویژه در زمان‌هایی که تعداد کنه‌ها زیاد است، قابل مشاهده هستند. در صورت عدم کنترل، برگ‌ها به شدت خشک و پژمرده و در نهایت می‌ریزند.

در موارد شدید، این کنه‌ها می‌توانند به ریشه‌ها و غده‌های سیب‌زمینی نیز آسیب بزنند، اگرچه این مورد کمتر مشاهده می‌شود.

شرایط مناسب برای تکثیر و گسترش آفت

کنه تار عنکبوتی در دماهای گرم (حدود ۲۵-۳۰ درجه سانتی‌گراد) به‌خوبی رشد و تکثیر می‌شود. در دماهای پایین‌تر یا بسیار بالا، سرعت رشد این آفت کاهش می‌یابد.

این آفت در شرایط خشک و کم‌آب فعالیت زیادی دارد. رطوبت بالا می‌تواند به کاهش سرعت تکثیر آن کمک کند.

فصل تابستان با دمای بالاتر و رطوبت کمتر، شرایط ایده‌آلی برای گسترش این آفت است.

روش‌های کنترل و مدیریت

مدیریت و کنترل آفت کنه تار عنکبوتی نیازمند اقدامات پیشگیرانه و روش‌های مختلفی است.

• استفاده از دشمنان طبیعی: برخی از گونه‌های شکارگر مانند Phytoseiulus persimilis و Amblyseius به‌طور طبیعی از کنه تار عنکبوتی تغذیه می‌کنند و می‌توانند به کنترل جمعیت این آفت کمک کنند.
• همچنین می‌توان از انگل‌های بیولوژیکی مانند Neoseiulus californicus استفاده کرد که به‌ویژه در شرایط محیطی خاص مفید است.
• پاکسازی زمین از بقایای گیاهی و استفاده از روش‌های ضدعفونی خاک می‌تواند از گسترش آفت جلوگیری کند.
• حفظ سطح رطوبت مناسب در مزارع می‌تواند به کاهش فعالیت کنه‌ها کمک کند. کنه‌ها در شرایط خشک بسیار فعال‌تر هستند، بنابراین افزایش رطوبت در محیط می‌تواند به کنترل آن‌ها کمک کند.
• استفاده از تکنیک‌های مکانیکی: جمع‌آوری و نابودی برگ‌های آلوده به کنه و همچنین استفاده از فیلترهای مخصوص برای جلوگیری از ورود کنه‌ها به مزارع می‌تواند از انتشار آفت جلوگیری کند.
• تناوب زراعی

مگس مینوز Leaf miner fly

این مگس یک آفت پلی فاز است که در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر انتشار دارد.

مورفولوژی

مگس‌های بالغ این آفت حدود ۲-۳ میلی‌متر طول دارند. بدن آن‌ها باریک و به رنگ خاکی متمایل به زرد است. بال‌های آنها شفاف و به شکل بیضوی هستند و دارای شیارهای ریز طولی در سطح بال‌ها هستند که موجب می‌شود در پرواز شبیه به یک حشره ریز و سریع به نظر برسند. چشم‌های آنها معمولاً قرمز یا مشکی و پاهای آن‌ها سفید مایل به زرد است.

لاروهای Liriomyza huidobrensis سفید رنگ، بیضوی و در حدود ۲ میلی‌متر طول دارند. این لاروها در داخل برگ‌ها تونل‌هایی ایجاد می‌کنند که این تونل‌ها به صورت رشته‌های سفید یا زرد در زیر سطح برگ دیده می‌شوند.

تخم‌ها بسیار ریز (تقریباً ۰.۲ میلی‌متر) و به رنگ سفید یا کرم رنگ هستند. تخم‌ها معمولاً در بافت‌های نرم برگ‌های گیاهان تخم‌گذاری می‌شوند.

زیست‌شناسی و چرخه زندگی

طول زمان یک نسل این آفت در شرایط ایده‌آل حدود ۱۰ تا ۱۵ روز است، بنابراین در دماهای مطلوب می‌تواند تعداد زیادی نسل در طول یک فصل رشد تولید کند.

مگس‌های بالغ تخم‌های خود را در زیر سطح برگ‌ها تخم‌گذاری می‌کنند. تخم‌ها معمولاً در نزدیکی رگبرگ‌ها یا نواحی نرم برگ قرار می‌گیرند. پس از تخم‌گذاری، لاروها از تخم‌ها بیرون آمده و وارد بافت برگ می‌شوند. لاروها از سلول‌های پارانشیمی برگ تغذیه و تونل‌هایی در داخل برگ ایجاد می‌کنند. این تونل‌ها باعث تغییر رنگ برگ‌ها به زرد یا قهوه‌ای می‌شوند. لارو پس از تغذیه، در داخل برگ یا نزدیک سطح خاک به شفیره تبدیل می‌شود. در این مرحله، آفت به مرحله بالغ خود می‌رسد. مگس‌های بالغ از شفیره بیرون آمده و شروع به تخم‌گذاری در برگ‌های جدید می‌کنند. این فرآیند ممکن است تا چندین بار در طول فصل رشد ادامه یابد.

علائم خسارت

تغذیه لاروها باعث ایجاد تونل‌های زیر پوستی در برگ‌ها می‌شود که به صورت نواحی سفید یا زرد روی برگ‌ها ظاهر می‌شود. این نواحی معمولاً به تدریج بزرگتر شده و به شکل لکه‌های خشک و قهوه‌ای در می‌آیند. در صورت آلودگی شدید، برگ‌ها دچار خشکیدگی و ممکن است زودتر از زمان معمول ریزش کنند. به دلیل آسیب‌های وارد شده به برگ‌ها و کاهش توانایی گیاه در فتوسنتز، رشد سیب زمینی ضعیف و عملکرد غده‌ها کاهش می‌یابد.

شرایط مناسب برای تکثیر و گسترش آفت

دما: مگس مینوز سیب‌زمینی در دماهای معتدل و گرم به خوبی رشد و تکثیر می‌شود. دماهای ایده‌آل برای این آفت حدود ۲۵ درجه سانتی‌گراد است. در دماهای بسیار پایین یا بالا، رشد این آفت کند می‌شود.

این آفت در فصول گرم و خشک به سرعت تکثیر می‌شود، به ویژه در تابستان؛ آلودگی‌های این آفت ممکن است در آغاز فصل رشد و در طول فصل نیز ادامه یابد.

رطوبت: این آفت در شرایط خشک نیز می‌تواند رشد کند، اما رطوبت متوسط تا بالا برای تکثیر آن مناسب‌تر است.

روش‌های کنترل و مدیریت

• تناوب زراعی با استفاده از گیاهان غیرمیزبان مانند غلات
• استفاده از ارقام مقاوم
• تقویت گیاه و جلوگیری از تنش آب
• تعدیل مصرف کود ازته
• کنترل بیولوژیکی: دشمنان طبیعی این آفت شامل شکارگرها و انگل‌های حشرات هستند. برخی از گونه‌های مانند Diglyphus isaea و Hemipseius از لاروهای مگس مینوز تغذیه می‌کنند و می‌توانند به کاهش جمعیت این آفت کمک کنند.
• استفاده از تله‌های چسبنده: تله‌های چسبنده به رنگ زرد می‌توانند برای جذب و به دام انداختن مگس‌های بالغ استفاده شوند.
• پوشش‌دهی با مالچ: پوشش‌دهی سطح خاک با مالچ می‌تواند به کاهش تکثیر آفت کمک کند و همچنین از رسیدن آفت به گیاه جلوگیری نماید.

اگر شما هم تجربه یا سوالی در این زمینه دارید، خوشحال می‌شیم که در کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید! 👇

منابع

مرادزاده اسکندری، م. فردینون‌نژاد، ن. اکبرزاده، ع. و بنایی، ر. (1402). سیب‌زمینی (آفات، بیماری‌ها، علف‌های هرز و تغذیه). تهران: نشر آموزش کشاورزی.

https://extension.usu.edu/planthealth/ipm/notes_ag/veg-list-potato