تغذیه برگی و محلول‌پاشی

طی سالیان گذشته استفاده از کودهای اوره و آمونیوم فسفات برای تأمین عناصر ماکرو بسیار رایج بوده و استفاده بیش از حد از آنها بدون توجه به نیازهای خاک منطقه، به‌مرور موجب آلودگی‌های زیست‌محیطی زیادی در خاک شده است.
عناصر ماکرو (نیتروژن و فسفر و پتاسیم) آنچه از نامشان پیداست پرمصرف هستند؛ اما نکته قابل‌توجهی که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم ریزمغذی‌هایی هستند که با تأمین آنها عملکرد محصول به‌شدت افزایش پیدا می‌کند.
بنابراین، برای تغذیه درست، نیاز به آنالیز خاک منطقه هست. استفاده هرساله از کودهای اوره بدون توجه به نیاز خاک منطقه سبب سفتی و شوری خاک و تجمع نیترات می‌گردد. همین مسئله جذب سایر عناصر را با اختلال مواجه می‌کند و سلامت محصولات کشاورزی را به خطر می‌اندازد.
بسیاری از علائم و خساراتی که در برگ یا میوه نمایان می‌شود با یک بررسی دقیق سر از داستان کمبود عناصری مثل کلسیم و گوگرد و منیزیم و غیره درمی‌آورد.
دراین‌بین Ph خاک و درجه شوری، حاصلخیزی خاک و راندمان تولید نیز فاکتورهایی هستند که دستخوش تغییر شده‌اند.
کشور ما در زمینه کشاورزی تجربه‌ای دیرینه دارد، اما متأسفانه هنوز بحث تغذیه گیاهی آن‌طور که باید ترویج و آموزش داده نشده.
عدم توجه به تأمین ریزمغذی‌ها ممکن است به‌ظاهر مشکلی ایجاد نکرده باشد؛ اما در مزارع و باغاتی که ظرفیت تولید بیشتری دارند کاهش عملکرد محسوسی خواهد داشت. همان‌طور که پیش‌تر در سایر مقالات آموزشی اشاره کرده‌ایم، میزان جذب عناصر پرمصرف (ماکرو) و کم‌مصرف (میکرو) به‌هم‌وابسته‌اند تا جایی که مسمومیت با یک عنصر در خاک جذب سایر عناصر را مختل می‌کند.
خاک‌های ایران عمدتاً آهکی هستند و این موضوع شرایط را به‌خودی‌خود برای جذب عناصر کم‌مصرف سخت‌تر می‌کند.
از طرف دیگر باید در نظر داشت که برخی گیاهان به کمبود عناصر غذایی کم‌مصرف حساس‌تر هستند و عملکرد آنها به‌شدت پایین می‌آید.
طبق بررسی‌ها و آزمایش‌ها فراوان انجام شده محصولات زراعی و باغی مثل غلات، دانه‌های روغنی، چغندرقند، حبوبات، سیب‌زمینی و در محصولات باغی مثل درختان میوه، مرکبات، انگور، سبزی‌ها و یونجه حساسیت به کمبود آهن، منگنز، روی، مس و بعد از اینها بر و مولیبدن بیشتر از بقیه محصولات دیده می‌شود.
با عنایت به اینکه اکثر مناطق کشور ایران دارای خاک‌های آهکی هستند و باتوجه‌به آنچه پیش‌تر عنوان کردیم، با کاهش جذب ریزمغذی‌ها، موجب شده بخش زیادی از مردم به‌نوعی دچار کمبود آهن شوند.
جالب‌تر آنکه هرچه جلوتر می‌رویم نیاز کشاورزان به آموزش و بهینه‌سازی توصیه‌های ترویجی و کودی بیشتر احساس می‌شود و هنوز تا زمانی که علائم کمبود عناصر در محصولات نمایان نشده، اقدام مؤثری برای تأمین آنها صورت نمی‌گیرد.
غافل از آنکه اگر به حد شروع و بروز علائم برسد، بدون شک کاهش عملکرد فراوانی را نیز اتفاق خواهد افتاد.

اهمیت موضوع:

با افزایش روزافزون قیمت کودهای شیمیایی در دنیا و ضرورت تولید اقتصادی و از طرف دیگر اثری که مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی بر آب‌های زیرزمینی و ساختمان خاک گذاشته است، اهمیت توجه به نوع تغذیه گیاهان را دوچندان شده است.

تغذیه برگی یا محلول‌پاشی روشی است که امروزه در جهت کاهش مصرف کودهای شیمایی و آسیب‌های زیست‌محیطی آنها موردتوجه است و در حال حاضر به‌خاطر سیاست‌های کلی که برای کاهش مصرف سموم و استفاده بهینه از آنها برای تولید محصولات سالم‌تر در پیش است پررنگ‌تر شده است.

با تغذیه برگی یا همان محلول‌پاشی می‌توان عناصر غذایی را در سریع‌ترین زمان در دسترس گیاه قرارداد. در زمستان و اوایل بهار که ریشه‌ها به‌خاطر دمای پایین خاک قدرت کمی برای جذب عناصر دارند، این روش می‌تواند بهترین کارایی را داشته باشد؛ بنابراین در بهار زمانی که جوانه‌ها متورم می‌شوند زمان مناسبی برای محلول‌پاشی عناصری مثل “بر” و “روی” است.
یکی دیگر از مزایای تأمین این عناصر با این روش، پیشگیری از مسمومیت خاک ناشی از تجمع این عناصر در خاک است؛ چراکه با این روش سعی داریم عناصر موردنیاز را به اندام موردنظر رسانده و کیفیت محصول را بهبود بخشیم.

جذب عناصر در خاک:

استقبال زیاد از کودهای فسفاته در کنار مسائلی چون آهکی بودن بخش اعظمی از خاک‌های ایران، موجب کاهش جذب عناصر کم‌مصرف شده است.
در مناطق خشک و نیمه‌خشک، کمبود رطوبت لایه‌های سطحی خاک این مسئله را دوچندان می‌کند و عملاً استفاده از این عناصر به روش‌های آبیاری بی‌نتیجه خواهد بود.
در مزارع دیم این داستان پررنگ‌تر است و مصرف این کودها به روش محلول‌پاشی اثربخشی بهتری دارد.
در مرحله رشد زایشی محصولاتی مثل درختان میوه، گندم، جو و بقولات رقابت شدیدی برای جذب عناصر بین ریشه و میوه‌ها اتفاق می‌افتد بخصوص در بقولات که در این مرحله به ازت بیشتری نیاز دارند و محلول‌پاشی اوره می‌تواند در پرشدن دانه‌های سویا بسیار مؤثر واقع شود.
استفاده از سولفات مس به روش محلول‌پاشی در مزارع گندم می‌تواند تعداد سنبله و دانه در هر سنبله را افزایش داده و وزن خشک دانه را بهبود ببخشد.
استفاده از بذر مال‌های غنی شده برای گندم به‌منظور تأمین ریزمغذی‌ها نیز عملکرد را در واحد سطح بسیار افزایش می‌دهد و به‌مراتب رشد اولیه و پنجه دهی بهتری خواهد داشت. همین، زمینه‌ساز رشد پایدار و تولید محصولی مرغوب خواهد بود.
کارشناسان مجموعه “زمین‌کاران” در راستای وظیفه ملی خود برای دستیابی به کشاورزی پایدار و تولید محصولاتی مرغوب و سالم تلاش می‌کنند و آماده ارائه خدمات آموزشی و مشاوره‌ای به فعالان این حوزه هستند.

روزگارتان سبز