دسته بندی: آموزش، مقالات

از کاشت تا برداشت خیار (بیماری‌ها)

نویسنده | مترجم:

زهرا حسنی

تاریخ انتشار:

6 اسفند, 1403

مقدمه

خیار یکی از مهم‌ترین سبزیجات جالیزی است که در سراسر جهان کشت می‌شود و نقش مهمی در تغذیه انسان و صنایع غذایی دارد. بااین‌حال، تولید پایدار و اقتصادی این محصول به دلیل شیوع بیماری‌های مختلف، همواره با چالش‌های زیادی مواجه است. بیماری‌های خیار که شامل عوامل قارچی، باکتریایی، ویروسی و نماتدی هستند، می‌توانند به کاهش عملکرد، کاهش کیفیت میوه و افزایش هزینه‌های تولید منجر شوند.

عوامل محیطی مانند رطوبت بالا، دمای مناسب برای رشد عوامل بیماری‌زا و شرایط نامساعد مدیریت زراعی می‌توانند شدت این بیماری‌ها را افزایش دهند. در بسیاری از مناطق، بیماری‌هایی همچون سفیدک‌های پودری و داخلی، آنتراکنوز، پژمردگی فوزاریومی، بلایت زاویه‌ای و ویروس موزاییک خیار از مهم‌ترین تهدیدها برای مزارع خیار محسوب می‌شوند.

مدیریت این بیماری‌ها نیازمند یک رویکرد تلفیقی شامل استفاده از ارقام مقاوم، کنترل بیولوژیک، مدیریت زراعی مناسب و در برخی موارد، کاربرد ترکیبات شیمیایی است. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین بیماری‌های خیار، عوامل ایجادکننده آن‌ها، علائم بیماری، چرخه زندگی پاتوژن‌ها و راهکارهای مؤثر برای کنترل و پیشگیری پرداخته خواهد شد.

لکه برگی آلترناریایی خیار (Alternaria leaf blight)

لکه برگی آلترناریایی خیار توسط قارچ‌ Alternaria cucumerina ، ایجاد می‌شود. این بیماری روی انواع گیاهان به ویژه گیاهان خانواده‌ی کدوئیان، مانند گوجه‌فرنگی، خیار، کدو و حتی گیاهان غیرکدو مانند گیاهان زراعی و سبزیجات تاثیر می‌گذارد.

علائم بیماری

در ابتدا، بیماری باعث ایجاد لکه‌های زرد یا قهوه‌ای با حاشیه‌های مشخص روی برگ‌های گیاه می‌شود. لکه‌ها ممکن است به تدریج بزرگتر شده و به یکدیگر متصل شوند. در صورت پیشرفت بیماری، این لکه‌ها گسترش می‌یابند و می‌توانند باعث مرگ بافت‌های برگ شوند. به دلیل از دست رفتن سطح برگ و کاهش ظرفیت فتوسنتز، گیاهان ممکن است عملکرد کمتری داشته باشند.

چرخه زندگی

– قارچ Alternaria cucumerina می‌تواند به عنوان یک پاتوژن خاکزی یا از طریق بقایای گیاهی آلوده در خاک باقی بماند. با شروع فصل گرم و مرطوب، اسپورهای قارچ به راحتی از روی برگ‌های آلوده پراکنده می‌شوند و گیاهان سالم را آلوده می‌کنند.

کنترل و مدیریت بیماری آلترناریا در خیار

۱. کنترل زراعی

🌱 کاشت ارقام مقاوم: انتخاب ارقام مقاوم به بیماری آلترناریا می‌تواند از شیوع این بیماری جلوگیری کند.
📅 تناوب زراعی: تناوب با گیاهان غیرمیزبان مانند گیاهان برنج یا ذرت می‌تواند به کاهش ذخیره بیماری در خاک کمک کند.

🍃 حذف برگ‌های آلوده: برگ‌های آلوده باید به‌سرعت از مزرعه خارج شوند تا از گسترش بیماری جلوگیری شود.
🌿 مدیریت آبیاری: آبیاری قطره‌ای به جای آبیاری غرقابی می‌تواند رطوبت سطح خاک را کاهش دهد و از شیوع بیماری جلوگیری کند.

۲. کنترل فیزیکی

🕸 استفاده از پوشش‌های محافظتی: در گلخانه‌ها می‌توان از پوشش‌های ضدباران یا توری‌های مخصوص برای جلوگیری از انتقال بیماری از یک گیاه به گیاه دیگر استفاده کرد.

🟡 استفاده از تله‌های زرد چسبنده: این تله‌ها به‌عنوان ابزار پایش به شما کمک می‌کنند تا میزان آلودگی محیط به بیماری را شناسایی کنید.

۳. کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از قارچ‌های آنتاگونیست:

قارچ Trichoderma spp.: این قارچ‌های مفید می‌توانند با رقابت با قارچ Alternaria در خاک، از شیوع بیماری جلوگیری کنند.
باکتری Bacillus subtilis: این باکتری از طریق تولید ترکیبات ضدقارچی می‌تواند به کنترل آلترناریا کمک کند.

۴. کنترل شیمیایی

💊 در شرایط شیوع شدید بیماری، استفاده از قارچ‌کش‌ها مؤثر است. برخی از گزینه‌های مؤثر عبارتند از:

مانکوزب (Mancozeb) – قارچ‌کشی سیستمیک و پیشگیرانه
کلروتالونیل (Chlorothalonil) – برای کنترل بیماری‌های برگ
هگزاکونازول (Hexaconazole) – قارچ‌کش سیستمیک برای کنترل بیماری‌های قارچی
تریادیمِفون (Triadimenol) – مناسب برای پیشگیری و درمان بیماری‌های قارچی برگ‌ها

⚠ نکات مهم در استفاده از سموم:
✔ تناوب در استفاده از قارچ‌کش‌ها برای جلوگیری از مقاومت قارچ‌ها.
✔ سمپاشی در ساعات خنک روز، به‌ویژه در زیر برگ‌ها که محل اصلی بیماری است.
✔ رعایت دوره کارنس برای جلوگیری از باقی‌ماندن سموم در محصول.

۵. مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی بهترین راهکار برای مدیریت بیماری آلترناریا است. استفاده از استراتژی‌های کنترل تلفیقی باعث کاهش مصرف سموم، حفظ سلامت محیط زیست و کاهش هزینه‌ها می‌شود.

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی خیار

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی یکی از بیماری‌های خطرناک و رایج در بسیاری از گیاهان از جمله خیار است که توسط قارچ Verticillium dahliae ایجاد می‌شود. این بیماری به سیستم آوندی گیاه حمله کرده و باعث ایجاد علائمی همچون پژمردگی و زرد شدن برگ‌ها می‌شود. بیماری به‌طور عمده در خاک‌های آلوده و در شرایط رطوبت و دمای مطلوب برای رشد قارچ گسترش می‌یابد.

شرایط مساعد برای بیماری

– قارچ Verticillium dahliae می‌تواند برای مدت طولانی در خاک زنده بماند و به گیاهان مجاور منتقل شود.

– این قارچ در شرایط رطوبتی بالا بهتر رشد می‌کند.

– این قارچ در دماهای 18 تا 24 درجه سانتی‌گراد بهترین رشد را دارد.

– آبیاری بیش از حد می‌تواند شرایط مناسبی برای انتشار بیماری ایجاد کند.

چرخه بیماری

– قارچ از طریق ریشه‌های گیاه وارد سیستم آوندی شده و در آنجا تکثیر می‌شود و با مسدود کردن آوندها، مانع انتقال مواد مغذی و آب به بخش‌های مختلف گیاه می‌شود. بیماری از ریشه به سمت اندام‌های هوایی گیاه گسترش می‌یابد و باعث پژمردگی و زردی برگ‌ها می‌شود. این قارچ می‌تواند از طریق خاک به گیاهان دیگر منتقل شود و در صورت شرایط مناسب، به مدت طولانی در خاک باقی بماند.

کنترل و مدیریت پژمردگی ورتیسیلیومی در خیار

۱. کنترل زراعی

🌱 تناوب زراعی: پرهیز از کشت خیار و سایر گیاهان حساس (مانند گوجه‌فرنگی، بادمجان و فلفل) در یک منطقه برای چند سال. این کار کمک می‌کند تا ذخایر قارچ در خاک کاهش یابد.

🌿 انتخاب ارقام مقاوم: انتخاب ارقام مقاوم به بیماری ورتیسیلیوم می‌تواند از وقوع بیماری جلوگیری کند.

🧹 حذف گیاهان آلوده: گیاهان و بقایای آلوده به قارچ باید از زمین خارج شوند تا از گسترش بیماری جلوگیری شود.

💧 مدیریت آبیاری: آبیاری مناسب و منظم با هدف جلوگیری از شرایط رطوبتی زیاد که باعث گسترش قارچ در خاک می‌شود.

🚜 خاک‌ورزی: شخم زدن زمین پس از برداشت برای کاهش ذخایر قارچ در خاک و بهبود تهویه خاک.

۲. کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از قارچ‌های آنتاگونیست:

Trichoderma spp.: این قارچ‌های مفید می‌توانند با رقابت با قارچ Verticillium در خاک، از گسترش بیماری جلوگیری کنند.

Bacillus subtilis: این باکتری مفید قادر به تولید ترکیبات ضدقارچی است که می‌تواند تأثیر بیماری‌زایی Verticillium را کاهش دهد.

🦠 استفاده از قارچ‌های بیماری‌زا: برخی قارچ‌ها مانند Beauveria bassiana می‌توانند به کنترل عوامل بیماری‌زا کمک کنند.

۳. کنترل شیمیایی

💊 استفاده از سموم شیمیایی برای کنترل پژمردگی ورتیسیلیومی در خیار محدود است، اما برخی قارچ‌کش‌ها می‌توانند اثر پیشگیرانه داشته باشند. برخی از گزینه‌های مؤثر شامل:

فلودیوکسانیل (Fludioxonil): قارچ‌کشی که برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های خاک‌زاد استفاده می‌شود.

هگزاکونازول (Hexaconazole): قارچ‌کشی سیستمیک که به کنترل برخی بیماری‌های قارچی خاک‌زاد کمک می‌کند.

⚠ نکات مهم در استفاده از سموم:

✔ استفاده از سموم باید تنها در صورت لزوم و پس از بررسی شدت آلودگی انجام شود.

✔ سمپاشی باید به‌طور دقیق و بر اساس توصیه‌های کارشناسی انجام گیرد.

۴. مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ مدیریت تلفیقی بهترین روش برای کنترل پژمردگی ورتیسیلیومی است. ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی، و در صورت نیاز، شیمیایی، می‌تواند به کاهش شدت بیماری و حفظ محیط زیست کمک کند.

پوسیدگی ریشه خیار

بیماری پوسیدگی ریشه خیار در تمامی مراحل رشد می‌تواند بخش‌های مختلف بوته را آلوده کرده و خسارت‌های قابل توجهی به محصول وارد کند. عامل این بیماری، قارچ Phytophthora capsici، علاوه بر خیار، به محصولات دیگری مانند بادمجان، هندوانه، طالبی، گوجه‌فرنگی و فلفل دلمه‌ای نیز آسیب می‌رساند. این بیمارگر در شرایط رطوبت بالا و دمای ۲۴ تا ۲۹ درجه سانتی‌گراد به‌سرعت گسترش می‌یابد. عامل بیماری قادر است تا یک سال روی بقایای گیاهی آلوده زنده بماند و از طریق آبیاری غرقابی، خاک آلوده و نشاهای آلوده منتقل شود.

علائم بیماری

– پوسیدگی و لهیدگی جوانه‌ها که در نهایت به مرگ کامل گیاهچه منجر می‌شود.

– ایجاد زخم‌های قهوه‌ای که با پژمردگی تدریجی گیاه همراه است.

– ظهور زخم‌های آبسوخته و زیتونی تیره که باعث سوختگی و آسیب شدید به ساقه می‌شود.

– مشاهده لکه‌های نکروزه با حاشیه‌های سبز تیره یا رنگ‌پریده که به‌تدریج کل برگ را از بین می‌برد.

– ایجاد زخم‌های آب‌سوخته در محل تماس میوه با خاک که با رشد پوشش قارچی سفیدرنگ همراه است.

کنترل و مدیریت پوسیدگی ریشه خیار

۱. کنترل زراعی

🌱 تناوب زراعی:

یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش بیماری تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان است. گیاهانی مانند ذرت و غلات می‌توانند آلودگی خاک را کاهش دهند و مدت زمان استراحت قارچ در خاک را طولانی‌تر کنند.

🌿 حذف بقایای گیاهی آلوده:

بقایای گیاهی و ریشه‌های آلوده به‌طور کامل باید از زمین خارج شوند. این کار مانع از پخش شدن قارچ و گسترش بیماری به سایر گیاهان می‌شود.

💧 مدیریت آبیاری:

آبیاری غرقابی که باعث تجمع رطوبت در خاک می‌شود، شرایط ایده‌آلی برای رشد فراهم می‌کند. استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای یا کنترل رطوبت خاک با آبیاری متناوب می‌تواند از شیوع بیماری جلوگیری کند.

🧹 تهویه مناسب در گلخانه‌ها:

در گلخانه‌ها، تهویه مناسب به جلوگیری از رطوبت زیاد و فراهم کردن شرایط بهتر برای گیاهان کمک می‌کند. تهویه ناکافی می‌تواند محیط مناسبی برای گسترش قارچ‌های خاک‌زاد ایجاد کند.

۲. کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از قارچ‌های آنتاگونیست:

Trichoderma spp.: این قارچ‌های مفید می‌توانند با رقابت در خاک، از گسترش بیماری جلوگیری کنند.

Bacillus subtilis: این باکتری مفید با تولید مواد ضدقارچی قادر به مقابله به‌ویژه در شرایط رطوبتی بالا است.

Pseudomonas fluorescens: با تولید ترکیبات ضدقارچی، این باکتری می‌تواند رشد قارچ را مهار کند.

۳. کنترل شیمیایی

💊 در صورت بروز بیماری و شدت یافتن آلودگی، استفاده از قارچ‌کش‌های شیمیایی ضروری است. برخی از قارچ‌کش‌های مؤثر شامل:

متالاکسیل (Metalaxyl): قارچ‌کشی سیستمیک که برای کنترل بیماری‌های خاک‌زاد ناشی از Phytophthora مؤثر است.

فوسیتیل آلومینیوم (Fosetyl-Al): این قارچ‌کش می‌تواند به‌طور مؤثر قارچ‌های Phytophthora را کنترل کرده و از انتشار آن‌ها جلوگیری کند.

آزوکسی‌استروبین (Azoxystrobin): قارچ‌کشی که از دسته استروبیلورین‌ها است و اثر طولانی‌مدت روی قارچ‌های خاک‌زاد دارد.

⚠ نکات مهم در استفاده از سموم:

✔ استفاده از سموم باید مطابق با توصیه‌های کارشناسان انجام شود تا از بروز مقاومت قارچ‌ها جلوگیری شود.

✔ رعایت دوره کارنس برای پیشگیری از باقی‌ماندن سموم در محصول ضروری است.

۴. مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ مدیریت تلفیقی (IPM) بهترین رویکرد برای کنترل بیماری Phytophthora در خیار است. ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند. این رویکرد نه تنها از گسترش بیماری جلوگیری می‌کند بلکه باعث حفظ محیط زیست و کاهش مصرف سموم می‌شود.

🔑 نکات مهم در IPM:

استفاده از قارچ‌کش‌ها فقط در صورت نیاز و بر اساس ارزیابی دقیق شدت بیماری.

انتخاب ارقام مقاوم به بیماری‌ها و استفاده از مدیریت آب و خاک بهینه.

استفاده از باکتری‌ها و قارچ‌های آنتاگونیست برای تقویت رقابت بیولوژیکی با قارچ‌های بیماری‌زا.

آنتراکنوز خیار

بیماری آنتراکنوز خیار یکی از بیماری‌های قارچی مهم در گیاه خیار و سایر گیاهان خانواده کدوییان است که توسط قارچ Colletotrichum orbiculare ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های نکروزه روی برگ‌ها، پوسیدگی میوه و کاهش شدید عملکرد محصول شود. آنتراکنوز در شرایط گرم و مرطوب بیشتر شیوع دارد و می‌تواند در گلخانه‌ها و مزارع خسارت‌زا باشد.

علائم بیماری

– برگ‌ها: ظهور لکه‌های گرد، کوچک و زردرنگ که به تدریج به رنگ قهوه‌ای تغییر می‌کنند. در شرایط مرطوب، لکه‌ها گسترش یافته و ممکن است موجب نکروز شدن بخش‌هایی از برگ شوند. در موارد شدید، برگ‌ها ممکن است کاملاً خشک شده و ریزش پیدا کنند.

– ساقه: ایجاد لکه‌های طولی قهوه‌ای یا سیاه که می‌توانند به ترک‌خوردگی و ضعف ساقه منجر شوند. در صورت شدت بیماری، ممکن است ساقه بشکند یا رشد گیاه مختل شود.

– میوه: لکه‌های دایره‌ای و فرو رفته با رنگ قهوه‌ای تا سیاه روی میوه ظاهر می‌شود. در شرایط مرطوب، توده‌های صورتی تا نارنجی‌رنگ از اسپورهای قارچ در محل لکه‌ها تشکیل می‌شوند. میوه‌های آلوده معمولاً پوسیده شده و کیفیت بازاریابی آن‌ها کاهش می‌یابد.

شرایط مساعد برای بیماری

– رطوبت بالا (بیش از 90%): بارندگی‌های مداوم، آبیاری بارانی و مه سنگین موجب گسترش بیماری می‌شوند.

– دمای 24 تا 30 درجه سانتی‌گراد: این قارچ در دمای گرم و مرطوب رشد بهتری دارد.

– قارچ می‌تواند در بذرهای آلوده یا بقایای گیاهان بیمار زمستان‌گذرانی کند و در فصل بعدی دوباره فعال شود.

– تهویه نامناسب و تراکم بیش از حد گیاهان شرایط را برای گسترش بیماری فراهم می‌کند.

کنترل و مدیریت بیماری آنتراکنوز در خیار

۱. کنترل زراعی

🌱 انتخاب ارقام مقاوم:

انتخاب و کشت ارقام مقاوم به بیماری آنتراکنوز می‌تواند از وقوع بیماری جلوگیری کند و یا شدت آن را کاهش دهد.

🌿 تناوب زراعی:

تناوب با گیاهان غیرمیزبان مانند گیاهان خانواده گندمیان یا سایر سبزیجات می‌تواند باعث کاهش ذخیره قارچ در خاک شود. این روش کمک می‌کند تا تعداد پاتوژن‌های Colletotrichum در خاک کاهش یابد.

🍃 حذف بقایای گیاهی آلوده:

تمام بقایای گیاهی که به بیماری آنتراکنوز آلوده شده‌اند باید از زمین خارج شوند. این کار مانع از بروز مجدد بیماری در فصل‌های بعدی خواهد شد.

💧 مدیریت آبیاری:

آبیاری غرقابی و تجمع رطوبت در خاک می‌تواند باعث ایجاد شرایط ایده‌آلی برای رشد قارچ‌ها شود. استفاده از آبیاری قطره‌ای و پرهیز از آبیاری زیاد در طول شب باعث کاهش رطوبت سطح خاک و جلوگیری از تکثیر قارچ می‌شود.

۲. کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از قارچ‌های آنتاگونیست:

Trichoderma spp.: این قارچ‌های مفید با رقابت با قارچ Colletotrichum در خاک، می‌توانند از شیوع بیماری جلوگیری کنند.

Bacillus subtilis: این باکتری به‌عنوان یک عامل ضدقارچی و ضدباکتریایی مؤثر در کنترل بیماری‌های قارچی است.

Pseudomonas fluorescens: این باکتری با تولید ترکیبات ضدقارچی و تضعیف رشد قارچ‌ها، می‌تواند از گسترش آنتراکنوز جلوگیری کند.

۳. کنترل شیمیایی

💊 برای کنترل آنتراکنوز در خیار، استفاده از قارچ‌کش‌ها ضروری است، به‌ویژه در شرایطی که بیماری به‌طور گسترده گسترش یافته باشد. برخی از قارچ‌کش‌های مؤثر عبارتند از:

مانکوزب (Mancozeb): یک قارچ‌کش پیشگیرانه و غیرسیستمیک که برای کنترل انواع بیماری‌های قارچی از جمله آنتراکنوز مؤثر است.

تریادیمِفون (Triadimenol): قارچ‌کشی سیستمیک که از دسته تریازول‌ها است و برای کنترل بیماری‌های قارچی استفاده می‌شود.

کاپتان (Captan): قارچ‌کشی مؤثر برای پیشگیری از آنتراکنوز و سایر بیماری‌های قارچی.

آزوکسی‌استروبین (Azoxystrobin): قارچ‌کشی سیستمیک که تأثیر زیادی در کنترل بیماری‌های قارچی روی برگ‌ها و میوه‌ها دارد.

⚠ نکات مهم در استفاده از سموم:

✔ استفاده از سموم باید مطابق با دستورالعمل‌های تولیدکننده و کارشناسان باشد.

✔ رعایت دوره کارنس برای جلوگیری از باقی‌ماندن سموم در میوه‌ها و محصولات ضروری است.

✔ سمپاشی باید در زمان‌های مناسب و به‌ویژه در زیر برگ‌ها انجام شود تا قارچ‌ها به‌طور مؤثر کنترل شوند.

۴. مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ مدیریت تلفیقی بهترین راهکار برای کنترل بیماری آنتراکنوز است. با ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی، می‌توان از شدت بیماری کاسته و در عین حال از ایجاد مقاومت قارچ‌ها جلوگیری کرد. این روش به حفظ محیط زیست و کاهش مصرف سموم نیز کمک می‌کند.

🔑 نکات مهم در IPM:

استفاده از قارچ‌کش‌ها تنها در صورت نیاز و پس از بررسی دقیق شدت بیماری

انتخاب ارقام مقاوم به بیماری

رعایت تناوب زراعی و کنترل بقایای گیاهی آلوده

استفاده از آبیاری بهینه و جلوگیری از رطوبت زیاد

سفیدک پودری خیار

سفیدک پودری یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قارچی خیار و بسیاری از گیاهان دیگر است که در شرایط گرم و خشک اما با رطوبت نسبی مناسب گسترش می‌یابد. این بیماری علاوه بر خیار، به گیاهانی مانند گل همیشه‌بهار، فلفل، هندوانه، طالبی، کدو تنبل، آفتابگردان، لوبیا، نخود و گل آهار نیز آسیب می‌رساند. قارچ Podosphaera xanthii (نام قدیمی: Sphaerotheca fuliginea) عامل این بیماری در خیار است.

شرایط مساعد و روش‌های انتقال

بیماری سفیدک پودری برخلاف بسیاری از بیماری‌های قارچی که در رطوبت بالا فعال هستند، در شرایط گرم و خشک اما با رطوبت نسبی ۵۰ تا ۸۰ درصد و دمای ۲۵ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد رشد بهتری دارد. باد نقش اصلی را در جابجایی اسپورهای قارچ ایفا می‌کند. عامل بیماری قادر است روی میزبان‌های دیگر یا علف‌های هرز زمستان‌گذرانی کند و در آغاز فصل رشد جدید، بیماری را مجدداً فعال نماید.

علائم بیماری

اولین نشانه‌های بیماری روی برگ‌های مسن بوته ظاهر می‌شود. ابتدا لکه‌های سفید رنگ روی سطح بالایی برگ‌ها و ساقه مشاهده می‌شود که به‌مرور گسترش یافته و دو طرف برگ و ساقه را می‌پوشاند. در برخی موارد، در میان این پوشش سفیدرنگ، اندام‌های بسیار ریز تیره‌ای دیده می‌شود. برگ‌های آلوده زرد و کمی پیچیده شده و در نهایت پیش از رسیدن به رشد کامل از گیاه جدا می‌شوند. این بیماری تأثیر مستقیمی بر روی میوه ندارد اما از بین رفتن برگ‌ها باعث کاهش محصول یا آفتاب‌سوختگی میوه‌ها می‌شود.

کنترل و مدیریت بیماری سفیدک پودری در خیار

کنترل زراعی

🌱 انتخاب ارقام مقاوم:

انتخاب و کاشت ارقام مقاوم به سفیدک پودری یکی از بهترین راهکارهای پیشگیری از این بیماری است.

🌿 تناوب زراعی:

تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان مانند غلات می‌تواند میزان قارچ‌های بیماری‌زا را در خاک کاهش دهد.

تهویه مناسب در گلخانه‌ها:

تهویه مناسب و کاهش رطوبت در محیط گلخانه می‌تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند. باز گذاشتن پنجره‌ها و تنظیم دمای داخل گلخانه بسیار مهم است.

💧 مدیریت آبیاری:

آبیاری قطره‌ای و آبیاری در ساعات اولیه روز باعث کاهش رطوبت در برگ‌ها شده و شرایط مساعد برای رشد قارچ را محدود می‌کند.

✂ هرس برگ‌های آلوده:

حذف برگ‌های آلوده در مراحل اولیه بیماری باعث کاهش منابع قارچی و جلوگیری از گسترش بیماری می‌شود.

🧼 ضدعفونی ابزارها و گلخانه:

ابزارهای کشاورزی و محیط گلخانه باید به‌صورت دوره‌ای ضدعفونی شوند تا از انتشار بیماری جلوگیری شود.

کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از عوامل زیستی:

قارچ Trichoderma harzianum: این قارچ مفید می‌تواند با رقابت با قارچ‌های بیماری‌زا، رشد سفیدک پودری را مهار کند.

باکتری Bacillus subtilis: به‌عنوان یک عامل بیولوژیک می‌تواند در کنترل این بیماری مؤثر باشد.

محلول‌های ارگانیک مانند مخلوط شیر و آب (۱ به ۱۰): استفاده از محلول شیر باعث کاهش رشد قارچ‌های سفیدک پودری می‌شود.

کنترل شیمیایی

💊 در صورت شیوع گسترده بیماری، استفاده از قارچ‌کش‌های شیمیایی ضروری است. برخی از قارچ‌کش‌های مؤثر عبارتند از:

سولفور (گوگرد) (Sulfur): یکی از مؤثرترین و کم‌خطرترین قارچ‌کش‌ها برای کنترل سفیدک پودری.

تریادیمفون (Triadimenol): قارچ‌کش سیستمیک از گروه تریازول‌ها که در مهار بیماری مؤثر است.

مایکلوبوتانیل (Myclobutanil): قارچ‌کشی با اثر سیستمیک که باعث مهار رشد قارچ‌های سفیدک پودری می‌شود.

آزوکسی‌استروبین (Azoxystrobin): قارچ‌کش وسیع‌الطیف که روی سفیدک پودری نیز مؤثر است.

فلوتریافول (Flutriafol): قارچ‌کش سیستمیک مؤثر علیه بیماری‌های قارچی برگی.

⚠ نکات مهم در استفاده از سموم:

✔ تناوب در استفاده از قارچ‌کش‌ها برای جلوگیری از مقاومت قارچ‌ها ضروری است.

✔ سمپاشی باید در ساعات خنک روز انجام شود.

✔ رعایت دوره کارنس قبل از برداشت میوه ضروری است.

مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ بهترین روش کنترل بیماری سفیدک پودری، استفاده از مدیریت تلفیقی است که شامل ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی می‌شود.

🔑 نکات کلیدی در مدیریت تلفیقی:

کاشت ارقام مقاوم

کاهش تراکم کشت و بهبود تهویه

آبیاری در زمان‌های مناسب و جلوگیری از رطوبت بیش از حد

استفاده از کنترل بیولوژیک و محلول‌های طبیعی در مراحل اولیه بیماری

استفاده از قارچ‌کش‌های شیمیایی در صورت لزوم و با رعایت دوره کارنس

سفیدک داخلی خیار

بیماری سفیدک داخلی خیار یکی از بیماری‌های قارچی مهم و خسارت‌زاست که به‌ویژه در شرایط گلخانه‌ای و در مناطق با رطوبت بالا مشاهده می‌شود. این بیماری علاوه بر خیار، به گیاهان دیگری همچون هندوانه، طالبی، کدو و کدوتنبل نیز آسیب می‌رساند. عامل این بیماری، قارچ Pseudoperonospora cubensis است که بر روی برگ‌ها و گاهی اوقات میوه‌ها تأثیر می‌گذارد.

علائم بیماری

بیماری سفیدک داخلی خیار در ابتدا باعث ایجاد لکه‌های زرد رنگ، پراکنده، زاویه‌دار و آب‌سوخته روی برگ‌ها می‌شود. به‌طور معمول، این لکه‌ها ابتدا کوچک بوده و به مرور زمان بزرگ‌تر شده و به رنگ قهوه‌ای در می‌آیند. در سطح زیرین برگ‌ها، پوشش کرکی بنفش یا خاکی رنگی ظاهر می‌شود که نشان‌دهنده وجود عامل بیماری است. با پیشرفت بیماری، برگ‌ها به سمت بالا پیچیده شده و قسمت‌های آلوده از بین می‌روند. این بیماری به ندرت میوه‌ها را آلوده می‌کند، اما در صورت بروز، باعث کوچک شدن و کاهش کیفیت میوه‌ها می‌شود.

شرایط مساعد برای بیماری

آب و هوای مرطوب و محدوده دمایی ۱۷ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد برای رشد قارچ Pseudoperonospora cubensis مناسب است. این قارچ در شرایط رطوبتی بالا و در دمای معتدل به سرعت گسترش می‌یابد. زمستان‌گذرانی این عامل بیماری روی علف‌های هرز و گیاهان جالیزی انجام می‌شود. باد و آبیاری بارانی از عوامل اصلی جابجایی اسپورهای قارچی هستند و می‌توانند بیماری را به سایر گیاهان منتقل کنند.

کنترل و مدیریت سفیدک داخلی در خیار

کنترل زراعی

🌱 انتخاب ارقام مقاوم:

کاشت ارقام مقاوم به سفیدک داخلی یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از این بیماری است.

🌿 تناوب زراعی:

تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان (مانند غلات) کمک می‌کند تا میزان اسپورهای قارچ در خاک کاهش یابد.

تهویه مناسب در گلخانه‌ها:

کاهش رطوبت محیط از طریق تهویه مناسب می‌تواند از شیوع بیماری جلوگیری کند. استفاده از سیستم‌های تهویه و کاهش تراکم کشت در گلخانه‌ها بسیار مهم است.

💧 مدیریت آبیاری:

پرهیز از آبیاری بارانی که باعث افزایش رطوبت سطحی برگ‌ها می‌شود.

آبیاری قطره‌ای و آبیاری در ساعات صبح باعث کاهش رطوبت برگ‌ها در طول روز می‌شود.

✂ حذف برگ‌های آلوده:

حذف برگ‌های آلوده و از بین بردن بقایای گیاهی بیمار به کاهش جمعیت قارچ کمک می‌کند.

🧼 ضدعفونی ابزارها و گلخانه:

ابزارهای کشاورزی و محیط گلخانه باید مرتباً ضدعفونی شوند تا از انتشار بیماری جلوگیری شود.

2. کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از عوامل زیستی:

قارچ Trichoderma spp.: به‌عنوان یک عامل بیوکنترل می‌تواند در کاهش جمعیت قارچ‌های بیماری‌زا مؤثر باشد.

باکتری Bacillus subtilis: با تولید مواد ضدقارچی می‌تواند رشد سفیدک داخلی را مهار کند.

استفاده از عصاره‌های گیاهی: برخی از عصاره‌های گیاهی مانند سیر، زنجبیل و دارچین خاصیت ضدقارچی دارند و ممکن است تأثیری در کاهش بیماری داشته باشند.

3. کنترل شیمیایی

💊 قارچ‌کش‌های مؤثر برای سفیدک داخلی خیار:

مانکوزب (Mancozeb): قارچ‌کش حفاظتی که برای پیشگیری از بیماری استفاده می‌شود.

کلروتالونیل (Chlorothalonil): یک قارچ‌کش تماسی که برای کنترل سفیدک داخلی مؤثر است.

فوزتیل آلومینیوم (Fosetyl-Al): قارچ‌کشی سیستمیک که می‌تواند بیماری را کنترل کند.

آزوکسی‌استروبین (Azoxystrobin): قارچ‌کش سیستمیک با اثر حفاظتی و درمانی.

سیاموکسانیل + مانکوزب (Cymoxanil + Mancozeb): ترکیبی مؤثر برای کنترل بیماری.

⚠ نکات مهم در استفاده از سموم:

✔ تناوب در استفاده از قارچ‌کش‌ها برای جلوگیری از مقاومت قارچ‌ها ضروری است.

✔ سمپاشی باید در مراحل اولیه بیماری انجام شود.

✔ رعایت دوره کارنس برای جلوگیری از باقی‌ماندن سموم در محصول الزامی است.

4. مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ بهترین راهکار، مدیریت تلفیقی است که شامل ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی می‌شود.

🔑 نکات کلیدی در مدیریت تلفیقی:

کاشت ارقام مقاوم

کاهش تراکم کشت و بهبود تهویه

آبیاری قطره‌ای و مدیریت رطوبت

استفاده از کنترل بیولوژیکی در مراحل اولیه بیماری

استفاده از قارچ‌کش‌های شیمیایی در صورت نیاز

پوسیدگی رایزوکتونیایی خیار

بیماری پوسیدگی رایزوکتونیایی یا پوسیدگی شکمی خیار یکی از بیماری‌های مهم خاکزاد خیار است که توسط قارچ Rhizoctonia solani ایجاد می‌شود. این قارچ قادر است به ریشه‌ها، طوقه و ساقه گیاهان آلوده حمله کرده و موجب تضعیف و در نهایت مرگ گیاهان شود. این بیماری به‌ویژه در مناطق مرطوب و خنک بیشتر مشاهده می‌شود و علاوه بر خیار، می‌تواند محصولات دیگری مانند گوجه‌فرنگی، نخود، سویا و لوبیا را آلوده کند. این بیماری در شرایط رطوبت بالا و دماهای معتدل تا گرم به‌ویژه در خاک‌های سنگین و فاقد تهویه مناسب شدیدتر می‌شود و می‌تواند منجر به کاهش شدید عملکرد و کیفیت محصول گردد.

علائم بیماری

علائم بیماری پوسیدگی رایزوکتونیایی در ابتدا به‌صورت زرد یا قهوه‌ای شدن پوست میوه‌های خیار ظاهر می‌شود. سپس با گسترش بیماری روی میوه، لکه‌های آب‌سوخته و تیره به‌ویژه در قسمت‌هایی که با سطح خاک در تماس هستند، مشاهده می‌شود. در صورت وجود رطوبت در این نواحی، توده قارچی قهوه‌ای رنگ روی نواحی پوسیده تشکیل می‌شود. اگر رطوبت کافی وجود نداشته باشد، زخم‌ها به شکل فرورفتگی خشک درمی‌آیند. علاوه بر این، آلودگی گیاهچه‌ها در مراحل ابتدایی رشد باعث پوسیدگی گیاهچه به‌ویژه از ناحیه طوقه و سپس نابودی کامل آن می‌شود.

شرایط مساعد برای بیماری

این قارچ در شرایط رطوبت بالا و دماهای ۲۴ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد رشد بهتری دارد. همچنین خاک‌های سنگین و فاقد تهویه مناسب مکان‌هایی هستند که این قارچ به‌خوبی تکثیر می‌شود. زمستان‌گذرانی قارچ Rhizoctonia solani در خاک و بقایای گیاهی آلوده صورت می‌گیرد و در آغاز فصل جدید، بیماری مجدداً فعال می‌شود.

انتشار عامل بیماری و چرخه زیستی

انتشار عامل بیماری عمدتاً از طریق جابجایی خاک‌های آلوده و بخش‌های آلوده گیاهی صورت می‌گیرد. اسپورهای قارچ در خاک باقی مانده و در شرایط مساعد محیطی رشد و گسترش پیدا می‌کنند. این قارچ قادر است در خاک‌های آلوده به مدت طولانی زندگی کرده و در صورت مساعد شدن شرایط، آلودگی جدیدی ایجاد کند.

کنترل و مدیریت پوسیدگی رایزوکتونایی در خیار

کنترل زراعی

🌱 استفاده از ارقام مقاوم:

کاشت ارقام مقاوم به بیماری می‌تواند میزان خسارت را کاهش دهد.

🌿 تناوب زراعی:

کشت خیار در زمین‌هایی که در سال‌های گذشته میزبان بیماری نبوده‌اند (حداقل ۲ تا ۳ سال تناوب زراعی با گیاهانی مانند غلات).

بهبود تهویه و زهکشی خاک:

زهکشی مناسب برای جلوگیری از تجمع آب در سطح خاک.

تهویه کافی در گلخانه برای کاهش رطوبت بیش از حد.

💧 مدیریت آبیاری:

اجتناب از آبیاری بیش از حد و مرطوب نگه‌داشتن مداوم خاک.

آبیاری قطره‌ای به جای آبیاری سطحی و بارانی.

✂ حذف بقایای گیاهی آلوده:

جمع‌آوری و معدوم کردن بقایای گیاهی آلوده برای جلوگیری از انتشار اسپورهای قارچ.

🧼 ضدعفونی بستر کشت:

ضدعفونی خاک با بخار آب یا مواد شیمیایی مجاز قبل از کاشت.

استفاده از خاک‌های ضدعفونی‌شده در کشت گلخانه‌ای.

کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از عوامل زیستی:

قارچ Trichoderma spp.: با رقابت با Rhizoctonia solani، رشد این قارچ بیماری‌زا را مهار می‌کند.

باکتری Bacillus subtilis: از طریق تولید متابولیت‌های ضدقارچی به کاهش شدت بیماری کمک می‌کند.

قارچ Gliocladium spp.: می‌تواند در کنترل بیماری مؤثر باشد.

🌿 استفاده از عصاره‌های گیاهی:

برخی عصاره‌های گیاهی مانند سیر و زنجبیل خاصیت ضدقارچی دارند و می‌توانند رشد قارچ را کاهش دهند.

3. کنترل شیمیایی

💊 قارچ‌کش‌های مؤثر برای کنترل پوسیدگی رایزوکتونایی:

کاربندازیم (Carbendazim): قارچ‌کش سیستمیک مؤثر در کنترل Rhizoctonia solani.

توپسن ام (Thiophanate-methyl): برای کنترل پوسیدگی طوقه و ریشه.

پروپاموکارب هیدروکلراید (Propamocarb hydrochloride): قارچ‌کش سیستمیک با اثر حفاظتی و درمانی.

آزوکسی‌استروبین (Azoxystrobin): قارچ‌کش سیستمیک با اثر حفاظتی.

فلوتریافول (Flutriafol): برای کاهش شدت بیماری.

⚠ نکات مهم در استفاده از سموم:

✔ تناوب در استفاده از قارچ‌کش‌ها برای جلوگیری از مقاومت قارچ‌ها الزامی است.

✔ سمپاشی باید به‌صورت پیشگیری یا در مراحل اولیه بیماری انجام شود.

✔ رعایت دوره کارنس برای جلوگیری از باقی‌ماندن سموم در محصول ضروری است.

4. مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ بهترین راهکار برای کنترل پوسیدگی رایزوکتونایی، ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی است.

🔑 نکات کلیدی در مدیریت تلفیقی:

کاشت ارقام مقاوم

ضدعفونی خاک و بستر کشت قبل از کاشت

بهبود زهکشی خاک و تهویه گلخانه

استفاده از کنترل بیولوژیکی مانند Trichoderma spp.

استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب در صورت لزوم

پژمردگی فوزاریومی خیار

بیماری پژمردگی فوزاریومی خیار یکی از بیماری‌های قارچی مهم است که می‌تواند خسارات زیادی به محصولاتی به‌ویژه خیار به‌عنوان یکی از حساس‌ترین گیاهان جالیزی نسبت به این بیماری، وارد کند. این بیماری که عامل آن قارچ Fusarium oxysporum است، در شرایط مرطوب و دماهای متعادل به سرعت شیوع پیدا کرده و باعث پژمردگی و مرگ گیاه می‌شود.

علائم بیماری

بیماری پژمردگی فوزاریومی می‌تواند در تمام مراحل رشد گیاه به بوته‌های خیار حمله کند. علائم اولیه بیماری شامل پوسیدگی اطراف طوقه، زخم‌های قهوه‌ای در یک طرف ساقه، پژمردگی و رنگ‌پریدگی برگ‌ها و تغییر رنگ بافت‌های داخلی ریشه و ساقه است. همچنین، زرد شدن عمومی بوته، عقب‌ماندگی از رشد، پژمردگی و در نهایت خشک شدن و نابودی کامل گیاه از دیگر نشانه‌های این بیماری هستند. در شرایط مرطوب، بافت قارچی صورتی یا خاکستری رنگ روی سطح قسمت‌های آلوده ظاهر می‌شود.

عامل بیماری و نحوه انتشار

عامل بیماری پژمردگی فوزاریومی خیار، در خاک‌های آلوده و بقایای گیاهی باقی‌مانده از سال‌های قبل می‌تواند به مدت طولانی زنده بماند. این قارچ در دمای بین ۲۵ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد رشد کرده و در شرایط مرطوب تکثیر می‌شود. انتشار بیماری از طریق جابجایی خاک‌های آلوده، ادوات کشاورزی و آب آبیاری صورت می‌گیرد. همچنین، قارچ می‌تواند از طریق بذرهای آلوده به گیاهان منتقل شود.

کنترل و مدیریت پژمردگی فوزاریومی در خیار

کنترل زراعی

🌱 انتخاب ارقام مقاوم:

کاشت ارقام مقاوم و متحمل به فوزاریوم می‌تواند میزان خسارت بیماری را کاهش دهد.

🌿 تناوب زراعی:

اجتناب از کشت مداوم خیار در یک زمین.

حداقل سه سال تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان مانند غلات.

بهبود تهویه و زهکشی خاک:

زهکشی مناسب برای جلوگیری از تجمع آب و کاهش شرایط مساعد برای رشد قارچ.

افزایش تهویه در گلخانه برای کاهش رطوبت اضافی.

💧 مدیریت آبیاری:

اجتناب از آبیاری بیش از حد که باعث گسترش بیماری می‌شود.

آبیاری قطره‌ای به جای آبیاری سطحی برای جلوگیری از انتقال اسپورها.

✂ حذف بقایای گیاهی آلوده:

جمع‌آوری و سوزاندن بقایای گیاهی بیمار برای کاهش منابع آلودگی.

ضدعفونی ابزارهای کشاورزی برای جلوگیری از انتقال قارچ.

🧼 ضدعفونی خاک و بستر کشت:

استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های خاک مانند متیل بروماید (در موارد خاص و کنترل‌شده).

استفاده از روش‌های خورشیدی (solarization) برای کاهش جمعیت قارچ در خاک.

کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از عوامل زیستی:

قارچ Trichoderma spp.: با رقابت و ترشح آنزیم‌های ضدقارچی می‌تواند Fusarium را سرکوب کند.

باکتری Bacillus subtilis: با تولید مواد آنتی‌بیوتیکی می‌تواند رشد قارچ را مهار کند.

قارچ Gliocladium spp.: یک عامل بیوکنترل مؤثر در مدیریت بیماری.

🌿 استفاده از کودهای زیستی و تقویت‌کننده‌های گیاهی:

میکروارگانیسم‌های محرک رشد (PGPRs) می‌توانند مقاومت گیاه به بیماری را افزایش دهند.

استفاده از کودهای حاوی سیلیکات و پتاسیم باعث تقویت دیواره سلولی گیاه و افزایش مقاومت آن می‌شود.

کنترل شیمیایی

💊 قارچ‌کش‌های مؤثر برای کنترل پژمردگی فوزاریومی:

پروپاموکارب هیدروکلراید (Propamocarb hydrochloride): دارای اثر سیستمیک و حفاظتی.

کاربندازیم (Carbendazim): قارچ‌کش سیستمیک با تأثیر بر قارچ‌های آوندی.

تبوکونازول (Tebuconazole): مؤثر بر قارچ‌های بیماری‌زای آوندی.

آزوکسی‌استروبین (Azoxystrobin): قارچ‌کش سیستمیک با اثر حفاظتی.

فلوپیرام (Fluopyram): جدیدترین قارچ‌کش‌های سیستمیک برای کنترل بیماری‌های آوندی.

⚠ نکات مهم در استفاده از سموم:

✔ تناوب در استفاده از قارچ‌کش‌ها برای جلوگیری از ایجاد مقاومت.

✔ ضدعفونی بذرها با قارچ‌کش‌های مناسب قبل از کاشت.

✔ آبیاری قارچ‌کش‌های سیستمیک در مراحل اولیه بیماری برای کنترل بهتر.

مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ بهترین راهکار برای کنترل پژمردگی فوزاریومی، ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی است.

🔑 نکات کلیدی در مدیریت تلفیقی:

استفاده از ارقام مقاوم و متحمل

ضدعفونی خاک، بذر و بستر کشت قبل از کاشت

کاهش استرس آبی و مدیریت صحیح آبیاری

بهبود زهکشی و تهویه گلخانه

استفاده از میکروارگانیسم‌های آنتاگونیست مانند Trichoderma spp.

استفاده از قارچ‌کش‌های سیستمیک در صورت لزوم

بوته‌میری خیار

بیماری بوته‌میری یا مرگ گیاهچه یکی از بیماری‌های شایع و خسارت‌زا در مرحله جوانه‌زنی و رشد اولیه گیاه است که به‌ویژه در شرایط رطوبت بالا و دماهای معتدل تا گرم مشاهده می‌شود. این بیماری به‌طور گسترده در سطح جهانی منتشر شده و می‌تواند آسیب زیادی به محصولات مختلف کشاورزی، از جمله خیار، فلفل سبز، کتان، لوبیا، ذرت و هندوانه وارد کند. عامل بیماری بوته‌میری خیار، قارچ پیتیوم‌ (Pythium) است که به ریشه‌ها، طوقه و بخش‌های پایین گیاه حمله کرده و موجب پژمردگی، عقب‌ماندگی رشد و حتی مرگ گیاهچه‌ها می‌شود. این بیماری می‌تواند در خاک‌های آلوده باعث تضعیف سریع گیاهان شده و منجر به خسارات جدی در مزارع گردد.

علائم بیماری

علائم بیماری بوته‌میری خیار معمولاً در مراحل اولیه رشد گیاهچه‌ها مشاهده می‌شود. ابتدا خاک‌های آلوده مانع رشد صحیح گیاهچه‌ها شده و آن‌ها را از مرحله جوانه‌زنی به‌طور کامل از بین می‌برد. علائم اولیه روی ریشه‌ها به‌صورت پوسیدگی نرم و زخم‌های قهوه‌ای یا زیتونی رنگ ظاهر می‌شود. این پوسیدگی به سرعت به بخش‌های دیگر گیاه منتقل شده و موجب پژمردگی و عقب‌ماندگی رشد گیاه می‌گردد. همچنین، در صورت ادامه پیشرفت بیماری، گیاهچه‌ها خشک شده و از بین می‌روند.

در صورت ادامه بیماری، علائم آن روی میوه‌ها قابل مشاهده می‌شود. این علائم به‌ویژه در قسمت‌هایی که میوه با سطح خاک در تماس است، به شکل لکه‌های آب‌سوخته و کوچک مشاهده می‌شود. با گسترش بیماری، بافت‌های میوه نرم شده و به رنگ قهوه‌ای تغییر می‌یابند. در شرایط رطوبتی، قارچ‌ها به‌صورت پوشش سفید رنگ در نواحی آلوده رشد می‌کنند.

شرایط مساعد برای بیماری

بیماری بوته‌میری خیار در شرایط رطوبت بسیار بالا و دمای ۱۸ تا ۲۳ درجه سانتی‌گراد به‌شدت شیوع پیدا می‌کند. این قارچ‌ها معمولاً در خاک‌های سنگین و غیر زهکشی شده که تهویه مناسبی ندارند، رشد و تکثیر می‌یابند. زمستان‌گذرانی این قارچ‌ها در بقایای گیاهی و علف‌های هرز صورت می‌گیرد و در آغاز فصل جدید، با به‌وجود آمدن شرایط مناسب، بیماری مجدداً گسترش می‌یابد.

کنترل و مدیریت بوته‌میری در خیار

کنترل زراعی

🌱 انتخاب ارقام مقاوم:

استفاده از ارقام مقاوم به بیماری‌های قارچی و ریشه‌ای می‌تواند شدت بیماری را کاهش دهد.

🌿 تناوب زراعی:

اجتناب از کشت متوالی خیار در یک زمین و رعایت تناوب زراعی حداقل دو تا سه سال با گیاهانی مانند غلات و حبوبات.

بهبود زهکشی و تهویه خاک:

اطمینان از زهکشی مناسب خاک برای جلوگیری از تجمع رطوبت.

استفاده از بسترهای کشت مرتفع در گلخانه‌ها برای کاهش تماس طوقه با رطوبت زیاد.

💧 مدیریت آبیاری:

اجتناب از آبیاری بیش از حد و جلوگیری از ایجاد شرایط غرقابی.

استفاده از روش آبیاری قطره‌ای برای کاهش تماس مستقیم آب با طوقه گیاه.

✂ حذف بقایای گیاهی آلوده:

جمع‌آوری و از بین بردن بقایای گیاهی آلوده پس از برداشت محصول برای کاهش منبع آلودگی.

🧼 ضدعفونی خاک و بستر کشت:

ضدعفونی خاک با بخار آب در گلخانه‌ها.

استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده مانند فرمالین و کلروپیکرین در موارد شدید آلودگی.

کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از عوامل زیستی:

قارچ Trichoderma spp.: از طریق رقابت و تولید آنزیم‌های ضدقارچی باعث مهار بیماری می‌شود.

باکتری Bacillus subtilis: می‌تواند با ترشح مواد ضدقارچی به کاهش بیماری کمک کند.

قارچ Gliocladium spp.: یک عامل بیوکنترل مؤثر برای بیماری‌های خاکزاد.

🌿 استفاده از کودهای زیستی:

کودهای حاوی سیلیکات و پتاسیم باعث تقویت دیواره سلولی گیاه شده و مقاومت آن را در برابر بیماری افزایش می‌دهند.

کنترل شیمیایی

💊 قارچ‌کش‌های مؤثر برای کنترل بوته‌میری:

متالاکسیل (Metalaxyl): قارچ‌کش سیستمیک برای کنترل Pythium و Phytophthora.

فوزتیل آلومینیوم (Fosetyl-Al): قارچ‌کش سیستمیک برای کنترل بیماری‌های ریشه‌ای.

پروپاموکارب (Propamocarb): برای کنترل Pythium spp. و کاهش پوسیدگی ریشه.

تبوکونازول (Tebuconazole): برای کاهش شدت آلودگی‌های قارچی.

آزوکسی‌استروبین (Azoxystrobin): برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های قارچی.

⚠ نکات مهم در استفاده از قارچ‌کش‌ها:

✔ تناوب در استفاده از قارچ‌کش‌ها برای جلوگیری از ایجاد مقاومت قارچی.

✔ ضدعفونی بذرها با قارچ‌کش‌های مناسب قبل از کاشت.

✔ سمپاشی در مراحل اولیه بیماری و آبیاری قارچ‌کش‌های سیستمیک برای کنترل بهتر.

مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ بهترین روش برای کنترل بوته‌میری، استفاده از ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی است.

🔑 نکات کلیدی در مدیریت تلفیقی:

کاشت ارقام مقاوم

ضدعفونی خاک و بذرها قبل از کاشت

بهبود زهکشی و کاهش رطوبت در محیط ریشه

مدیریت صحیح آبیاری و جلوگیری از غرقاب شدن خاک

استفاده از میکروارگانیسم‌های آنتاگونیست مانند Trichoderma spp.

استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب به‌صورت پیشگیری و درمان

کپک خاکستری خیار

بیماری کپک خاکستری خیار یکی از شایع‌ترین بیماری‌های گیاهی است که توسط قارچ Botrytis cinerea ایجاد می‌شود. این بیماری قادر است انواع گیاهان به‌ویژه خیار، گوجه‌فرنگی، توت فرنگی و برخی گیاهان زینتی را آلوده کند.

علائم بیماری کپک خاکستری خیار

علائم اولیه این بیماری معمولاً روی برگ‌های مسن و پایینی گیاه مشاهده می‌شود. در ابتدا، لکه‌هایی قهوه‌ای به همراه لایه‌ای از هاگ‌های خاکستری روی آن‌ها ظاهر می‌شود. با گسترش بیماری، لکه‌ها بزرگ‌تر شده و به رنگ خاکستری در می‌آیند. همانطور که بیماری پیشرفت می‌کند، میوه‌های بالغ شده نیز آلوده می‌شوند و در آن‌ها علائمی مشابه مشاهده می‌شود. این بیماری همچنین به جوانه‌های گلدهی بوته‌های خیار حمله کرده و در روزهای اولیه باعث خشک شدن آن‌ها می‌شود. این امر در نهایت مانع از تولید میوه جدید در گیاه می‌شود.

در شرایطی که گیاه تازه هرس شده یا محصول برداشت شده باشد، علائم ممکن است روی ساقه و برگ‌ها ظاهر شوند. با گسترش بیماری روی ساقه، گیاه شروع به خشک شدن می‌کند و در نهایت از بین می‌رود.

عامل بیماری، نحوه انتشار و چرخه زیستی

عامل بیماری کپک خاکستری خیار، قارچ Botrytis cinerea است که در شرایط آب‌وهوای گرم و مرطوب و با دمای بین ۱۸ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد به‌راحتی تکثیر می‌شود. این قارچ در خاک‌های فقیر از نظر مواد مغذی به‌ویژه در گلخانه‌ها و در مناطق مرطوب و بارانی فعال می‌شود. انتقال بیماری از طریق باد، آبیاری بارانی، جابجایی خاک آلوده و ابزار کشاورزی صورت می‌گیرد.

کنترل و مدیریت کپک خاکستری در خیار

۱. کنترل زراعی

مدیریت رطوبت و تهویه:

کاهش رطوبت گلخانه از طریق تهویه مناسب و کنترل دما.

افزایش فاصله بین بوته‌ها برای بهبود جریان هوا.

جلوگیری از ایجاد قطرات آب روی برگ‌ها و میوه‌ها با آبیاری قطره‌ای.

🌱 کاشت ارقام مقاوم:

استفاده از ارقامی که حساسیت کمتری به بیماری دارند.

💧 مدیریت آبیاری:

آبیاری در اوایل روز برای جلوگیری از باقی ماندن رطوبت در طول شب.

خودداری از آبیاری بارانی که باعث خیس شدن شاخ و برگ می‌شود.

✂ هرس و حذف بخش‌های آلوده:

حذف برگ‌ها، گل‌ها و میوه‌های آلوده و خارج کردن آن‌ها از گلخانه.

ضدعفونی ابزارهای هرس برای جلوگیری از انتقال قارچ.

🧼 ضدعفونی خاک و بستر کشت:

استفاده از خاک‌های ضدعفونی‌شده در گلخانه.

استفاده از بسترهای کشت تمیز مانند کوکوپیت و پرلیت.

۲. کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از عوامل زیستی:

قارچ Trichoderma harzianum: با رقابت و تولید آنزیم‌های ضدقارچی باعث کاهش Botrytis cinerea می‌شود.

باکتری Bacillus subtilis: یک عامل بیوکنترل مؤثر که از رشد قارچ جلوگیری می‌کند.

قارچ Gliocladium spp.: می‌تواند به کاهش رشد و تکثیر قارچ کمک کند.

🌿 تقویت گیاه:

استفاده از کودهای پتاسیمی و سیلیکاتی برای تقویت دیواره سلولی و افزایش مقاومت گیاه.

تغذیه مناسب گیاه با نیتروژن به میزان متعادل (زیادی نیتروژن حساسیت گیاه به کپک خاکستری را افزایش می‌دهد).

۳. کنترل شیمیایی

💊 قارچ‌کش‌های مؤثر برای کنترل کپک خاکستری:

ایپرودیون (Iprodione): قارچ‌کش حفاظتی و درمانی مؤثر بر Botrytis cinerea.

بوسکالید + پیراکلوستروبین (Boscalid + Pyraclostrobin): ترکیبی قوی با اثر سیستمیک.

فلوپیرام (Fluopyram): قارچ‌کش جدید با تأثیر بر قارچ‌های بیمارگر.

سیپرو دینیل + فلودی اکسونیل (Cyprodinil + Fludioxonil): مؤثر بر کپک خاکستری در شرایط گلخانه‌ای.

پیریمتانیل (Pyrimethanil): مناسب برای پیشگیری و کنترل بیماری.

⚠ نکات مهم در استفاده از سموم:

✔ تناوب در استفاده از قارچ‌کش‌ها برای جلوگیری از ایجاد مقاومت.

✔ استفاده از قارچ‌کش‌ها در مراحل اولیه بیماری برای اثرگذاری بهتر.

✔ سمپاشی در شرایط کم رطوبت و دمای مناسب برای افزایش کارایی سموم.

۴. مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ بهترین راهکار برای کنترل کپک خاکستری، ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی است.

🔑 نکات کلیدی در مدیریت تلفیقی:

تنظیم رطوبت گلخانه و تهویه مناسب

حذف اندام‌های آلوده و ضدعفونی ابزارهای کشاورزی

استفاده از میکروارگانیسم‌های آنتاگونیست مانند Trichoderma و Bacillus subtilis

تغذیه مناسب گیاه و کاهش مصرف بیش از حد نیتروژن

استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب به‌صورت پیشگیری و درمان

**ویروس موزائیک خیار (*Cucumber mosaic virus***)

ویروس موزائیک خیار (CMV) یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین بیماری‌های ویروسی است که می‌تواند منجر به کاهش شدید عملکرد و کیفیت محصول شود. این ویروس دامنه میزبانی وسیعی دارد و علاوه بر خیار و سایر گیاهان خانواده کدوییان، می‌تواند اسفناج، کاهو و برخی گیاهان زینتی را نیز آلوده کند.

علائم بیماری

علائم بیماری شامل بدشکلی و زردی برگ‌های خیار همراه با الگوی موزائیکی، کاهش رشد گیاه و در نهایت کاهش عملکرد و بدشکلی میوه‌ها است. این علائم می‌توانند بسته به شرایط محیطی، رقم خیار و مرحله رشد گیاه متفاوت باشند.

روش‌های انتقال

انتقال این ویروس عمدتاً از طریق شته‌ها صورت می‌گیرد که در مدت زمان کوتاهی می‌توانند ویروس را از گیاه آلوده به گیاه سالم منتقل کنند. علاوه بر این، ابزارهای باغبانی آلوده و تماس دست با گیاهان بیمار نیز می‌توانند باعث انتشار ویروس شوند. برخی از سویه‌های CMV نیز از طریق بذر قابل انتقال هستند.

کنترل و مدیریت ویروس موزائیک خیار

۱. کنترل زراعی

🌱 استفاده از ارقام مقاوم:

کاشت ارقامی که مقاومت بیشتری نسبت به ویروس موزائیک دارند.

🧼 مدیریت بهداشت مزرعه:

حذف و از بین بردن گیاهان آلوده برای جلوگیری از انتشار بیماری.

کنترل علف‌های هرز که می‌توانند به‌عنوان میزبان ویروس عمل کنند.

ضدعفونی ابزارهای کشاورزی برای جلوگیری از انتقال مکانیکی ویروس.

🌿 کاشت همراه و تناوب زراعی:

استفاده از تناوب زراعی با گیاهانی که میزبان ویروس نیستند.

کاشت همراه با گیاهانی که شته‌ها را دفع می‌کنند، مانند جعفری و ریحان.

۲. کنترل ناقلین (شته‌ها)

🐜 مدیریت شته‌ها برای کاهش انتقال ویروس:

استفاده از تله‌های زرد چسبنده برای پایش و کاهش جمعیت شته‌ها.

استفاده از روغن‌های گیاهی مانند روغن نیم (Neem Oil) برای دفع شته‌ها.

رهاسازی شکارگرهای طبیعی مانند کفشدوزک‌ها و زنبورهای پارازیت برای کنترل بیولوژیکی شته‌ها.

💊 استفاده از حشره‌کش‌های مناسب:

در صورت افزایش شدید جمعیت شته‌ها، استفاده از حشره‌کش‌های کم‌خطر مانند پیرترین‌ها یا صابون‌های حشره‌کش توصیه می‌شود.

اجتناب از استفاده بیش‌ازحد سموم شیمیایی که می‌توانند باعث مقاومت شته‌ها شوند.

۳. کنترل بیولوژیکی

🔬 استفاده از میکروارگانیسم‌های مفید:

برخی از باکتری‌های آنتاگونیست مانند Bacillus subtilis و Pseudomonas fluorescens می‌توانند باعث تحریک مقاومت گیاه در برابر ویروس‌ها شوند.

🌿 افزایش مقاومت گیاه:

استفاده از کودهای پتاسیمی و سیلیکاتی برای تقویت دیواره سلولی و کاهش حساسیت گیاه به ویروس.

جلوگیری از مصرف بیش از حد نیتروژن که می‌تواند حساسیت گیاه را افزایش دهد.

۴. مدیریت تلفیقی (IPM)

✅ بهترین راهکار برای کنترل ویروس موزائیک خیار، ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و کنترل ناقلین است.

🔑 نکات کلیدی در مدیریت تلفیقی:

کاشت ارقام مقاوم و تناوب زراعی

حذف سریع گیاهان آلوده و کنترل علف‌های هرز میزبان

مدیریت شته‌ها با روش‌های بیولوژیکی و حشره‌کش‌های کم‌خطر

تقویت گیاه از طریق تغذیه مناسب و استفاده از مواد محرک رشد

در پایان، می‌توان گفت که بیماری‌های خیار یکی از چالش‌های عمده در کشت این گیاه در بسیاری از مناطق جهان هستند و تأثیر زیادی بر عملکرد و کیفیت محصول دارند. شناخت دقیق عوامل بیماری‌زا و علائم آن‌ها، به همراه بهره‌گیری از روش‌های مدیریتی مؤثر می‌تواند به کاهش اثرات منفی این بیماری‌ها کمک کند. استفاده از ارقام مقاوم، اعمال روش‌های مدیریت زراعی مناسب، کنترل بیولوژیک و در صورت لزوم استفاده هوشمند از ترکیبات شیمیایی از جمله راهکارهای مهم در کنترل بیماری‌ها هستند.

برای دستیابی به تولید پایدار و اقتصادی خیار، لازم است که تحقیقات بیشتری در زمینه شناسایی پاتوژن‌های نوظهور، بهبود روش‌های کنترل و توسعه استراتژی‌های پیشگیرانه انجام شود. این امر نه‌تنها به افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها کمک خواهد کرد، بلکه موجب ارتقاء کیفیت و سلامت محصول نیز خواهد شد.